سود روسیه از کنکاش در مذاکرات هسته‌ای ایران چیست؟

جنگ ۱۲ روزه اسرائیل و ایران موضوع مذاکرات هسته‌ای تهران – واشنگتن را پیچیده‌تر از پیش کرده است. حمله اسرائیل به ایران دو روز قبل از ششمین دور مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا انجام شد و در پی تجاوز نظامی آمریکا به ایران، تاسیسات هسته‌ای مهم کشور دچار خسارت‌هایی شدند. در این میان، از یک سو به نظر نمی‌رسد که گزینه دیپلماسی از سوی ایران کنار گذاشته شده باشد و از سوی دیگر، نام روسیه در این پرونده بیشتر شنیده می‌شود.

به گزارش روز نو، موضوع ذخایر اورانیوم و حق غنی‌سازی اورانیوم بر اساس ماده ۴ پیمان عدم اشاعه (NPT) دو موضوعی‌ست که پایه‌های این مذاکرات را تشکیل دادند. حق غنی‌سازی و سطح آن، خط قرمز غنی‌سازی صفر، اعتمادسازی، ذخایر ایران و موضوع احتمال ایجاد یک کنسرسیوم از جمله مواردی بودند که بر اساس اخبار رسمی، در پنج دور مذاکرات مطرح شدند. در کنار تمام این فاکتورها، ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد ایران که نزدیک به غنی‌سازی سطح نظامی است، اهمیت بالایی دارد. با توجه به اظهارات مقامات روسی، ممکن است مسکو در موضوع ذخایر وارد پرونده شود. پیش از این در گزارشی بررسی کرده بودیم که در صورت به دست آمدن یک توافق هسته‌ای، چهار سناریو برای حل مسئله ذخیره اورانیوم ایران وجود دارد. روس‌ها در دو سناریوی خروج اورانیوم غنای بالا از ایران و تبدیل آن به سوخت رآکتور می‌توانند نقش‌آفرینی کنند.

کنکاش میان اظهارات مسکو

مارکو روبیو و سرگئی لاوروف، وزرای خارجه آمریکا و روسیه پنج‌شنبه گذشته در کوالالامپور پایتخت مالزی، در حاشیه اجلاس وزاری خارجه کشور‌های آ‌سه‌آن (اتحادیه کشور‌های جنوب شرق آسیا) با یکدیگر دیدار کردند. در حال حاضر، بحران در اوکراین پرونده اصلی میان روسیه و غرب با محوریت آمریکاست. اما در این ملاقات و گفتگوی دوجانبه میان دیپلمات‌های ارشد دو قدرت غرب و شرق، به مسئله ایران نیز پرداخته شد. وزارت خارجه روسیه در خبر رسمی این ملاقات اعلام کرد: «روبیو و لاوروف به‌تفصیل در مورد حل‌وفصل مساله اوکراین و همچنین وضعیت پیرامون ایران و سوریه گفت‌و‌گو کردند.»

پیشتر لاوروف گفته بود که روسیه پیشنهاد داده اورانیوم غنی‌شده مازاد از ایران را به منظور فرآوری و بازگرداندن برای استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای خارج کند. به همین دلیل، احتمالاً این موضوع در گفت‌و‌گو‌های روز پنجشنبه مورد توجه قرار گرفته باشد.

اما بیشتر از آن که سرگئی لاوروف درباره پرونده ایران صحبت کرده باشد، باید به صحبت‌های معاون او سرگئی ریابکوف توجه کرد. در ادامه چند اظهارنظر اخیر ریابکوف درباره موضوع مذاکرات هسته‌ای را مرور می‌کنیم که از خبرگزاری روسی ریانووستی برداشته شده است:

- ایران، آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد روسیه برای انتقال اورانیوم غنی‌شده اضافی از ایران را مورد توجه جدی قرار داده‌اند.

- مسکو عمیقاً درگیر یافتن راه‌حل‌هایی برای برنامه هسته‌ای ایران است و در این راستا با همه طرف‌ها در تماس است.

- نقش روسیه در حل و فصل مسائل پیرامون ایران گسترده‌تر از میانجیگری است؛ مسکو به یافتن راه‌حل‌ها کمک می‌کند.

- روسیه با همه طرف‌های مربوطه و دخیل در وضعیت کنونی از جمله آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت‌و‌گو‌های فشرده دارد.

استفاده از تجربه برجام

تا کنون هیچ مقام رسمی ایران واکنشی به این اظهارات مقامات روس نشان نداده است. اما می‌توان با نگاهی به تجربه برجام، متوجه شد که پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ ایران در موضوع مدیریت ذخایر اورانیوم خود با روسیه همکاری کرد. ایران پس از برجام، ۱۹۷ تن کیک زرد از روسیه گرفت و ۱۱ تن اورانیوم غنی‌شده را به این کشور تحویل داد. کیک زرد عموماً برای تهیه سوخت رآکتور‌های هسته‌ای به کار برده می‌شود و در واقع، این ماده است که پس از پردازش‌هایی به UO۲ تبدیل شده، برای استفاده در میله‌های سوختی، به کار برده می‌شود. این ماده برای غنی سازی، می‌تواند به گاز هگزا فلوراید اورانیوم یا UF۶ تبدیل شود؛ چون در این صورت، می‌توان چگالی ایزوتوپ‌های اورانیوم ۲۳۵ را در آن افزایش داد.

اخیراً علی لاریجانی، مشاور مقام معظم رهبری در گفتگویی با الجزیره عربی گفت که ایران در حال بررسی پیشنهاد آمریکا برای بازگشت به میز مذاکره است. در صورتی که با تمام وقایع پیش آمده از ۲۳ خرداد به بعد بار دیگر میز مذاکره‌ای چیده شود، می‌توان جدی‌تر به اظهارات مقامات روس توجه کرد. از سوی دیگر، روسیه کشوری عضو برجام و یکی از پنج عضو دائم شورای امنیت است که نقش‌آفرینی موثری در موضوع هسته‌ای دارد. همچنین آنها تنها کشور خارجی هستند که با ایران قرارداد همکاری‌های اتمی دارند؛ بنابراین احتمال ورود بیشتر آنها به این پرونده و مذاکرات ایران و آمریکا دور از ذهن نیست.