مکانیسم ماشه عملیاتی می‌شود یا تمدید!

آنها آخرین حربه عملیاتی خود یعنی اسنپ‌بک را علیه ایران فعال کرده تا با توسل به آن قطعنامه ۲۲۳۱ که ۷ قطعنامه فصل هفتمی علیه ایران را لغو کرده بود را ملغی کرده و تحریم‌های بین‌المللی که تهران را ذیل فصل ۷ ماده ۴۲ منشور ملل متحد قرار می‌دهد را احیا می‌کنند.

نگاه حقوقی ایران به اسنپ بک

به گزارش روز نو این سوی ماجرا، اما تهران بعد از حمله به تاسیسات هسته‌ای‌اش توسط آمریکا و اسراییل کل مسأله اسنپ بک را به هوا رفته می‌داند. علی لاریجانی دبیر شورای امنیت ملی تحویل در این ارتباط اعلام کرده زمانی که تاسیسات هسته‌ای ایران مورد حمله قرار گرفته و نابود شده در چه نیازی به استفاده از اسنپ بک وجود دارد؟ در وزارت خارجه نیز عملا بحث‌های حقوقی پیرامون اینکه اساسا آیا در شرایط فعلی اروپا می‌تواند اسنپ‌بک را فعال کند یا نه و همچنین فعال‌سازی این مکانیسم نیاز به رای‌گیری در شورای امنیت دارد چرا که ا آمریکا عضو برجام نیست و اینکه چین و روسیه با رویه‌ای که اروپایی‌ها برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه در نظر دارند موافق نیستند. ظاهراً وزیر خارجه معتقد است این حق برای اروپایی‌ها متصور نیست لذا تلاش‌های جدید در ارتباط با عدم فعال شدن مکانیسم ماشه صورت نمی‌گیرد. با وجود اینکه وزارت خارجه در جنبه حقوقی در حال فعالیت بر روی مکانیسم ماشه است، اما تا همین چند روز قبل هیچ دیپلماسی مستقیمی را با اروپایی‌ها بعد از آخرین مذاکرات معاون وزیر خارجه یعنی تخت‌روانچی با معاونین وزرای خارجه اروپا دیده نشد و این مورد حتی موجب نقد‌هایی از سوی برخی دیپلمات‌های نام‌آشنا همچون دکتر صالحی و محمد صدر به وزارت خارجه در طول هفته‌های گذشته شده است که بخش‌هایی از این انتقاد‌ها در رسانه سینرژی منتشر شده است. اما در نهایت با نزدیک شدن موعد اسنپ‌بک به یکباره جلسه‌ای تلفونی بین وزیر امور خارجه ایران و وزرای خارجه اروپا برقرار شد.

آغاز یک تغییر کوچک

روز جمعه ۳۱ مرداد ۱۴۰۴، سیدعباس عراقچی در تماس تلفنی با وزیران خارجه فرانسه، آلمان، بریتانیا و هماهنگ‌کننده سیاست خارجی اتحادیه اروپا گفت‌و‌گو کرد. وی ضمن تاکید بر عدم صلاحیت قانونی و اخلاقی اروپا برای استفاده از مکانیسم «اسنپ‌بک»، نسبت به پیامد‌های آن هشدار داد و تصریح کرد ایران همواره راه دیپلماسی را دنبال کرده و در پی راه‌حل‌هایی است که منافع ملت را تضمین کند. تصمیم درباره تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ را به شورای امنیت ارجاع داد و خود در این روند ورود نکرد. در سوی دیگر، وزرای خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بر اهمیت راه‌حل دیپلماتیک تاکید کردند و زمان را محدود دانسته‌اند. آنها هشدار دادند اگر ایران تا پایان ماه اوت به پیشرفت ملموسی در مذاکرات نرسد، مکانیسم اسنپ‌بک را اجرا خواهند کرد. فرانسوا بارو، وزیر خارجه فرانسه، در پیام خود در شبکه اجتماعی X نوشت: «تماسی مهم با همتای ایرانی‌مان داشتیم درباره برنامه هسته‌ای و تحریم‌ها؛ زمان در حال تمام شدن است.» وزیر آلمان افزود: «وقت بسیار کوتاه است» و بریتانیا و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز همصدا به تکرار ضرورت یافتن راه‌حل دیپلماتیک پرداختند. در نهایت، طرفین توافق کردند که دور بعدی مذاکرات در سطح معاونین وزرای خارجه، روز سه‌شنبه این هفته مصادف با ۴ شهریور، برگزار شود.

جمع‌بندی تحلیلی

گفت‌وگوی تلفنی اخیر عراقچی با وزرای خارجه اروپایی، نقطه عطفی در مسیر پرتنش پرونده هسته‌ای ایران به شمار می‌رود. اروپا با استناد به نزدیک شدن پایان محدودیت‌های برجام، ایران را تحت فشار قرار داده تا توافق جدیدی را بپذیرد، در غیر این صورت، مکانیسم اسنپ‌بک فعال خواهد شد. این اهرم فشار، در صورت اجرایی شدن، بازگشت ایران به دوران تحریم‌های سخت شورای امنیت و احیای قطعنامه‌های فصل هفتمی را به دنبال دارد؛ اقدامی که به باور تهران، فاقد وجاهت حقوقی است. ایران نیز استدلال می‌کند که پس از خروج آمریکا از برجام و حملات به تأسیسات هسته‌ای‌اش، اروپا نمی‌تواند چنین حقی برای خود قائل شود. با وجود این فضای تنش، برگزاری تماس اخیر نشان می‌دهد که هنوز روزنه‌ای برای دیپلماسی وجود دارد. توافق برای آغاز دور جدید مذاکرات در سطح معاونان وزرا، گامی هرچند کوچک، اما مهم است؛ چرا که امکان تمدید مذاکرات و جلوگیری از اجرای فوری مکانیسم ماشه را فراهم می‌کند. با این حال، اظهارات تند اروپایی‌ها و تأکید بر محدود بودن زمان، بیانگر آن است که اگر در هفته‌های پیش‌رو توافق ملموسی حاصل نشود، احتمال تشدید بحران به شدت افزایش خواهد یافت.