بعد از قطر ترکیه طعمه اسراییل خواهد شد؟
روزنو :پس از حمله هوایی اسرائیل به دوحه، قطر، و افزایش نگرانی‌ها در مورد گسترش دامنه بحران، تحلیلگران منطقه‌ای توجه خود را به ترکیه معطوف کرده‌اند. آیا آنکارا می‌تواند مقصد بعدی ماجراجویی اسرائیلی باشد، یا محدودیت‌های ژئوپلیتیکی و اقتصادی چنین سناریویی را مانع خواهند شد؟
پس از حمله هوایی اسرائیل به دوحه – که با هدف حذف رهبران حماس انجام شد – برخی رسانه‌های منطقه‌ای و تحلیلگران، احتمال حمله به ترکیه را مطرح کرده‌اند.
به گزارش روز نو این خط فکری استدلال می‌کند که اسرائیل در دو سال گذشته تمام خطوط قرمز را با کشتن فلسطینی‌ها و کشور‌های منطقه‌ای عبور کرده است. از یک سو، به دنبال اشغال کامل غزه از طریق آنچه منتقدان آن را نسل‌کشی توصیف می‌کنند، است؛ از سوی دیگر، کشور‌هایی که از مقاومت فلسطینی حمایت می‌کنند – از جمله لبنان، سوریه، ایران، یمن و اکنون قطر – را هدف قرار داده تا جنبش را یک بار برای همیشه نابود کند.
از این منظر، پس از ایران و قطر، ترکیه می‌تواند هدف بعدی باشد. استدلال این است که این سه کشور نقش‌های مکمل در حمایت از حماس ایفا می‌کنند: ایران سلاح و لجستیک فراهم می‌کند، قطر حمایت مالی ارائه می‌دهد و ترکیه حمایت سیاسی در صحنه بین‌المللی را بر عهده دارد. اکنون که دو میزبان حماس هدف قرار گرفته‌اند، سومین مورد نیز ممکن است تحت فشار قرار گیرد، و رهبران حماس را بدون پناهگاه امن رها کند و آنها را مجبور به تسلیم در برابر خواسته‌های اسرائیل کند.
آیا ترکیه نگران حمله اسرائیلی است؟
در داخل ترکیه، برخی تحلیلگران و رسانه‌ها نگرانی خود را در مورد احتمال حمله اسرائیلی ابراز کرده‌اند. در ماه مه ۲۰۲۴، رجب طیب اردوغان، در پارلمان در حمایت از حماس، هشدار داد: «اسرائیل یک دولت شیطانی است. اگر این دولت تروریستی متوقف نشود، دیر یا زود، تحت توهم سرزمین موعود، چشم به آناتولی خواهد دوخت. حماس در غزه در خط مقدم آناتولی ایستاده است.»
چنین سخنانی اخیراً در محافل رسانه‌ای ترکیه رواج یافته است. در این زمینه، عمر چلیک، سخنگوی حزب عدالت و توسعه (AKP)، اعلام کرد: «ترکیه یک کشور مستقل و قدرتمند است. در طول تاریخ، کسانی که ما را تهدید کرده‌اند، همیشه پاسخ خود را دریافت کرده‌اند. تهدید‌ها برای ما معنایی ندارند. جمهوری ترکیه دشمن هیچ کشوری نیست. ما ظرفیت و منابع لازم برای ارائه هر پاسخ ضروری به کسانی که خصومت نسبت به ترکیه نشان دهند، داریم.»
با این حال، علی‌رغم تنش‌های سیاسی، تعلیق تجارت مستقیم آنکارا با تل‌آویو و وخامت بی‌سابقه روابط، درگیری مستقیم بین دو طرف در شرایط فعلی بعید است. هر دو طرف با محدودیت‌هایی رو‌به‌رو هستند که به عنوان بازدارنده عمل می‌کنند.
محدودیت‌های اسرائیل
از منظر اسرائیل، ترکیه به طور قابل توجهی با قطر و ایران متفاوت است: بیش از ۴۰ درصد واردات نفت اسرائیل از طریق ترکیه انجام می‌شود. این نفت خام از آذربایجان و قزاقستان سرچشمه می‌گیرد، از طریق خط لوله باکو ـ تفلیس ـ جیهان به بنادر ترکیه منتقل می‌شود، و از آنجا با کشتی به اسرائیل حمل می‌گردد. در گذشته، برخی نفت‌های قاچاق از منطقه کردستان عراق نیز از طریق شرکت‌های ترکیه‌ای به اسرائیل رسیده است. هر درگیری مستقیم اجازه می‌دهد ترکیه این تأمین‌ها را مختل کند و هزینه سنگینی به اسرائیل تحمیل نماید.
اگرچه ترکیه تجارت مستقیم با اسرائیل را قطع کرده، معاملات به طور غیرمستقیم از طریق کشور‌های ثالث مانند آذربایجان، مصر و بلغارستان ادامه دارد. بخش زیادی از این تجارت شامل مواد غذایی و فولاد است، کالا‌هایی که جایگزینی سریع آنها برای اسرائیل دشوار خواهد بود.
قدرت نظامی ترکیه نیز بسیار فراتر از قطر است و خطرات تشدید برای اسرائیل را افزایش می‌دهد. دو کشور از دهه ۱۹۶۰ یک تفاهم‌نامه امنیتی حفظ کرده‌اند و تا جنگ ۷ اکتبر، روابط استراتژیک خود را به تدریج تقویت می‌کردند. انتظار می‌رود روابط پس از جنگ دوباره عادی شود، به ویژه اگر اسرائیل تغییر رهبری داشته باشد.
برخلاف قطر، ترکیه عضو ناتو است. طبق منشور اتحاد، حمله به یک عضو حمله به همه محسوب می‌شود. این موقعیت بازدارنده قوی‌تری به آنکارا می‌دهد. سابقه سرنگونی بمب‌افکن روسی توسط ترکیه در سال ۲۰۱۵ نشان‌دهنده تمایل آن به عمل تحت پوشش ناتو است.
محدودیت‌های ترکیه
از سوی دیگر، ترکیه در تاریخ جمهوری خود هرگز کمپین نظامی را بدون اتحاد یا تأیید ضمنی قدرت‌های غربی آغاز نکرده است. جنگ قبرس در ۱۹۷۴ تحت معاهده با بریتانیا و یونان انجام شد؛ نفوذ‌ها به شمال عراق تحت توافق امنیتی با صدام حسین علیه PKK گسترش یافت؛ و حمله‌ها به شمال سوریه با هماهنگی روسیه و ایالات متحده انجام شد و از کنترل ضعیف دمشق بهره برد. حمله به اسرائیل با هیچ‌کدام از این سابقه‌ها مطابقت ندارد.
علی‌رغم احساسات ضداسرائیلی قوی در جامعه ترکیه، رهبران آنکارا تمایل کمی به جنگ دارند، با توجه به هزینه‌های سنگین سیاسی و اقتصادی. لابی اسرائیلی در ایالات متحده قدرتمند است و ترکیه تمایلی به مقابله آشکار با آن ندارد. اسرائیل به طور گسترده به عنوان پیشاهنگ غرب در خاورمیانه تلقی می‌شود و ترکیه اردوغان به دنبال شکاف عمیق با غرب نیست. علاوه بر این، اقتصاد ترکیه همچنان شکننده است و جنگ می‌تواند آن را به بحران عمیق‌تری بکشاند. با امکان انتخابات زودهنگام قبل از ۲۰۲۸، اردوغان نمی‌تواند خطر بدتر شدن نارضایتی عمومی و به خطر انداختن بقای سیاسی خود را بپذیرد.
برای کاهش احتمال حملات اسرائیلی، آنکارا ممکن است حضور یا فعالیت رهبران حماس در خاک ترکیه را محدود کند، همان‌طور که زمانی با چهره‌های اخوان‌المسلمین مصری انجام داد. چنین اقداماتی می‌تواند تل‌آویو را از بهانه محروم کند.
