هنگام تهوع چه غذایی بخوریم؟

اهمیت انتخاب صحیح غذا در دوران تهوع

دلایل بروز تهوع می‌تواند شامل عوامل مختلف جسمی و روانی باشد که بر دستگاه گوارش و سیستم عصبی تأثیر می‌گذارند، از جمله:

·        مسمومیت غذایی

·        عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی معده

·        میگرن

·        بارداری

·        اضطراب و استرس

·        مصرف برخی داروها

·        مشکلات گوارشی مانند رفلاکس معده یا زخم معده

·        کم‌آبی بدن

·        حرکت (مربوط به ماشین‌گرفتگی یا دریازدگی)

·        بیماری‌های سیستم عصبی یا درونی

 غذاهای مناسب در ساعات اولیه تهوع

در ساعات اولیه تهوع، بهتر است از مصرف هرگونه غذای جامد خودداری کرد. در این مرحله، تمرکز باید بر جبران مایعات از دست‌رفته باشد. با این حال، به محض اینکه احساس کمی آرامش در معده ایجاد شد، می‌توان از موارد زیر استفاده کرد:

• نان تست ساده یا کراکرهای بدون نمک: این مواد به دلیل فاقد چربی و فیبر بالا بودن، برای معده حساس بسیار مناسب‌اند.
• برنج سفید پخته‌شده بدون چربی: برنج یکی از بهترین منابع کربوهیدرات ساده است که به آرامی هضم می‌شود و باعث تحریک معده نمی‌شود.
• موز رسیده: این میوه حاوی پتاسیم است که در جبران الکترولیت‌های از دست‌رفته مؤثر است و هضم آن نیز بسیار آسان است.
• سیب‌زمینی پخته بدون پوست و چربی: منبع خوبی از کربوهیدرات و پتاسیم بدون تحریک‌کننده بودن.

نوشیدنی‌های تسکین‌دهنده برای معده ناراحت

در کنار غذا، انتخاب نوشیدنی مناسب نقشی حیاتی در کاهش تهوع دارد. نکته کلیدی این است که مایعات باید به صورت کم‌کم و در فواصل کوتاه مصرف شوند تا معده فرصت جذب آن‌ها را داشته باشد.

• آب ولرم یا نیمه‌گرم (نه سرد و نه داغ)
• چای زنجبیل بدون شکر یا با حداقل شکر
• آب جوشیده‌شده با کمی نمک و شکر (برای جبران الکترولیت‌ها)
• آب‌میوه‌های شفاف مانند آب سیب یا آب انگور بدون گاز
• آب‌لیموی رقیق‌شده با عسل طبیعی (در صورت تحمل)

از مصرف نوشابه، قهوه، الکل و نوشیدنی‌های انرژی‌زا کاملاً خودداری شود، چرا که این مواد می‌توانند ترشح اسید معده را افزایش داده و تهوع را تشدید کنند.

غذاهایی که باید در دوران تهوع از آن‌ها اجتناب کرد

انتخاب نادرست غذا نه تنها بهبودی را به تأخیر می‌اندازد، بلکه ممکن است سبب استفراغ یا دردهای شکمی شود. در این دوره، از مصرف موارد زیر پرهیز شود:

• غذاهای چرب، سرخ‌کرده یا پر ادویه
• لبنیات پرچرب مانند پنیر، خامه یا شیر کامل
• سبزیجات گاززا مانند کلم، کلم‌بروکلی یا پیاز
• میوه‌های اسیدی مانند پرتقال، گریپ‌فروت یا آناناس
• غذاهای فرآوری‌شده و نوشیدنی‌های گازدار

راهکارهای تغذیه‌ای بر اساس علت تهوع

نوع تهوع می‌تواند در انتخاب رژیم غذایی تأثیرگذار باشد. برای مثال:

در تهوع ناشی از بارداری

برای پیشگیری از تهوع ناشی از بارداری، رعایت چند نکته ساده ولی مؤثر می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. توصیه می‌شود وعده‌های غذایی را به وعده‌های کوچک‌تر و متعدد در طول روز تقسیم کنید و از معده خالی یا پر بیش از حد خودداری کنید. مصرف مواد غذایی خشک مانند نان تست یا بیسکویت ساده پیش از برخاستن از رختخواب مفید است. نوشیدن مایعات به مقدار کافی، ترجیحاً بین وعده‌ها و نه همراه غذا، نیز اهمیت دارد.

از بوها و غذاهایی که باعث تهوع می‌شوند دوری کنید و محیطی با تهویه مناسب داشته باشید. زنجبیل (در چای یا آب‌نبات) و ویتامین B6 طبق نظر پزشک نیز می‌توانند در کاهش تهوع مؤثر باشند. در صورت شدید بودن علائم، مراجعه به پزشک برای بررسی و درمان دارویی ایمن در بارداری ضروری است.

در تهوع ناشی از عفونت گوارشی

تهوع ناشی از عفونت گوارشی معمولاً به‌دلیل التهاب دیواره معده و روده در اثر ورود ویروس‌ها، باکتری‌ها یا انگل‌ها ایجاد می‌شود. این عفونت‌ها باعث تحریک گیرنده‌های عصبی در دستگاه گوارش و مغز می‌شوند و احساس تهوع و گاهی استفراغ را به دنبال دارند. در کنار تهوع، ممکن است علائمی مانند درد شکم، اسهال، تب و بی‌اشتهایی نیز وجود داشته باشد.

معمولاً این حالت چند روز طول می‌کشد و با استراحت، مصرف مایعات فراوان، رژیم غذایی سبک و در صورت لزوم مصرف داروهای ضد تهوع یا آنتی‌بیوتیک (در موارد باکتریایی) بهبود می‌یابد. رعایت بهداشت مواد غذایی و شست‌وشوی مرتب دست‌ها نقش مهمی در پیشگیری از این نوع عفونت دارد.

در تهوع ناشی از استرس یا اضطراب

تهوع ناشی از استرس یا اضطراب یکی از واکنش‌های شایع بدن به فشار روانی است. هنگام اضطراب، بدن هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند که سیستم عصبی خودکار را تحریک کرده و باعث تغییر در عملکرد معده و روده می‌شوند. این تغییرات ممکن است باعث احساس سنگینی در معده، بی‌اشتهایی یا حتی تهوع شوند.

در برخی افراد، انقباض عضلات معده در پاسخ به استرس شدت می‌یابد و احساس حالت تهوع بیشتر می‌شود. مدیریت این نوع تهوع معمولاً با کنترل اضطراب از طریق تمرینات تنفس عمیق، مدیتیشن، ورزش منظم و خواب کافی امکان‌پذیر است. در موارد شدید، مشاوره روان‌شناسی یا مصرف داروهای ضداضطراب طبق تجویز پزشک نیز می‌تواند مؤثر باشد.

نکات کلیدی برای مدیریت تهوع از طریق تغذیه

همیشه با حجم کم شروع کنید، حتی یک قاشق غذا می‌تواند آزمایش خوبی برای تحمل معده باشد.

غذا را کاملاً سرد یا ولرم مصرف کنید، غذاهای داغ ممکن است بوی قوی‌تری داشته باشند و تهوع را تشدید کنند.

در صورت تمایل به خوردن، حتی اگر اشتها نداشته باشید، وعده‌های کوچک را فراموش نکنید.

از نوشیدن آب در حین غذا خودداری کنید، این کار حجم معده را افزایش داده و فشار بیشتری ایجاد می‌کند.

در صورت تداوم تهوع بیش از 48 ساعت یا همراهی آن با تب، درد شدید یا خون در استفراغ، فوراً به پزشک مراجعه شود.

سخن پایانی

تهوع، هرچند ناخوشایند، اغلب نشانه‌ای از واکنش دفاعی بدن در برابر محرک‌های نامطلوب است. با این حال، نحوه پاسخ‌گویی ما به این وضعیت به‌ویژه در انتخاب غذا می‌تواند مسیر بهبودی را کوتاه یا طولانی کند. رعایت اصول ساده‌ای مانند مصرف غذاهای سبک، نوشیدن مایعات مناسب و پرهیز از تحریک‌کننده‌ها، نه تنها از تشدید علائم جلوگیری می‌کند، بلکه به بدن فرصتی برای ترمیم و بازگشت به تعادل می‌دهد.