فاصله داراها و ندار‌ها دیگر داستان نیست!
روزنو :در میان حاشیه‌سازی‌های طیف‌های تندرو مجلس شورای اسلامی که در جدال با دولت باعث فراموش شدن مشکلات معیشتی و طبقاتی شده، یکی از نماینده‌های مجلس هم در اعتراض به افزایش فاصله‌های معیشتی در صحن مجلس به این موضوع اشاره و آن را موردی فراموش شده توصیف کرد.
در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت که افزایش فاصله طبقاتی در ایران یکی از مهم‌ترین چالش‌های اجتماعی و اقتصادی دهه‌های اخیر به شمار می‌آید.
به گزارش روز نو این پدیده که ریشه در ساختار‌های نابرابر توزیع ثروت، فرصت و قدرت دارد، در سال‌های اخیر به دلیل تورم ادامه‌دار، بیکاری و کاهش قدرت خرید اقشار متوسط و پایین جامعه، شدت بیشتری یافته است. رشد سریع قیمت کالا‌های اساسی، مسکن و خدمات عمومی، در کنار رکود تولید و محدودیت فرصت‌های شغلی، موجب شده تا بخش قابل‌توجهی از جامعه به زیر خط فقر سقوط کند، در حالی‌که اقلیتی معدود از رانت، سرمایه‌گذاری سوداگرانه و دسترسی به منابع اقتصادی بهره‌مند می‌شوند.
تورم بالا به‌عنوان یکی از عوامل اصلی این شکاف، ارزش واقعی درآمد‌های ثابت را کاهش داده و بیشترین فشار را بر اقشار کم‌درآمد وارد می‌کند. از سوی دیگر، بیکاری و اشتغال ناقص به ویژه در میان جوانان و تحصیل‌کردگان، موجب کم‌رنگ شدن امید اجتماعی و افزایش احساس نابرابری می‌شود. در چنین شرایطی، فاصله طبقاتی نه‌تنها یک مسأله اقتصادی، بلکه به بحرانی اجتماعی و فرهنگی تبدیل شده که می‌تواند انسجام ملی را تهدید کند. دولت‌ها در برابر این روند وظیفه‌ای سنگین بر عهده دارند.
اجرای سیاست‌های بازتوزیعی، کنترل تورم، ایجاد اشتغال پایدار، اصلاح نظام مالیاتی و جلوگیری از انحصارات اقتصادی از جمله اقداماتی است که می‌تواند در کاهش شکاف طبقاتی موثر باشد. علاوه بر آن، شفافیت اقتصادی، حمایت از تولید داخلی و توسعه نظام‌های رفاه اجتماعی و بیمه‌ای نقش مهمی در برقراری عدالت اقتصادی دارد. توجه داشته باشید که کاهش فاصله طبقاتی نیازمند اراده سیاسی، مدیریت کارآمد و مشارکت واقعی مردم در تصمیم‌سازی‌های اقتصادی و اجتماعی است تا عدالت و برابری به‌عنوان بنیان توسعه پایدار در جامعه تحقق یابد. در ادامه با یکی از جامعه‌شناس‌ها در این مورد گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید.
گسل‌های طبقاتی
امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس و عضو هیات علمی دانشگاه علامه در واکنش به اینکه با افزایش فاصله طبقاتی چه چالش‌های جامعه را تهدید می‌کند، به خبرنگار «آرمان ملی» می‌گوید: «در ابتدا باید به این مورد اشاره کنم که با ادامه چالش‌های اقتصادی و افزایش هزینه‌های زندگی در بین اقشار مختلف جامعه باید بگوییم که فاصله‌های طبقاتی اکنون به گسل‌های طبقاتی تبدیل شده است. در جامعه توسعه‌یافته ما شاهد به وجودآمدن روابط و اخلاق‌های خوب در جامعه هستیم که شهروندان حقوق یکدیگر را حفظ می‌کنند و به‌دنبال رونق کسب و کار خود از مسیر درست هستند.
توجه داشته باشید که در قانون اساسی به‌صورت شفاف بر رعایت حقوق انسانی تاکید شده ولی در ادوار اخیر از این آرمان‌ها دور شده‌ایم و به‌دلیل همین گسل‌های طبقاتی که اشاره کردیم کشور برای رفتن روی ریل توسعه و آموزش نیروی انسانی، دشواری‌های زیادی دارد. با توجه به همه چالش‌ها و مشکلات اقتصادی موجود، در کشوری مانند ایران که منابع بسیاری در اختیار دارد می‌توان با برنامه‌ریزی مدون این فاصله‌ها را کم کرد. شرایط اقتصادی روندی را در پیش گرفته است که باید بگوییم هرچه به جلو می‌رویم «خط فقر» گسترش بیشتری پیدا می‌کند و جامعه با چالش‌های معیشتی، مسکن، آموزش و درمان دست و پنجه نرم می‌کند».
این آسیب‌شناس اجتماعی با پرداختن به چالش‌هایی که فاصله طبقاتی برای جامعه به وجود می‌آورد، اضافه می‌کند: «به این مورد هم باید اشاره کنم که اختلاف طبقاتی امید را در جامعه کم‌رنگ می‌کند و این مورد شرایطی را ایجاد می‌کند که با بزهکاری و افزایش جرم روبه‌رو شویم. با روند موجود اقتصادی و افزایش بیکاری و چالش‌های روابط کار اکنون، جامعه ما خشن شده است و حتی این خشم را در خانواده‌ها نیز می‌توان مشاهده کرد. با افزایش شکاف‌های طبقاتی فرصت‌های برابر برای رشد همه اقشار جامعه وجود نخواهد داشت بلکه طبقاتی که از رانت بیشتری برخوردار باشند می‌توانند از امکانات بیشتری استفاده کنند.
هرچه فاصله طبقاتی بیشتر می‌شود، طبقات برخوردار فقرا را تحقیر می‌کنند و به‌نوعی می‌خواهند از آنها بیشتر کار بکشند». حریرچی در ادامه با اشاره به راه‌کار‌های دیگر کشور‌ها برای رفع فاصله‌های طبقاتی اضافه می‌کند: «اختلاف طبقاتی را نمی‌شود از بین برد، اما می‌شود آن را کم کرد. بیشتر کشور‌ها برای کم کردن فاصله طبقاتی از توسعه‌یافتگی همه‌جانبه استفاده کردند؛ چون شایسته‌سالاری و مردم‌سالاری در این کشور‌ها حاکم است، به فکر پاسخگویی به مردم هستند و برای اینکه اختلاف طبقاتی را از بین ببرند، توسعه اقتصادی را در دستور کار قرار دادند و به واسطه آن به توسعه اجتماعی رسیدند و بعد توسعه فرهنگی نیز از آن حاصل می‌شود».
گوش‌های شنوا
در بین حاشیه‌سازی برخی از نماینده‌های مجلس شورای اسلامی که همواره در راس خبر‌ها جای می‌گیرند برخی نماینده‌ها در مورد شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه انتقاد‌هایی را مطرح می‌کنند. در این مورد موسی موسوی، نماینده مردم لامرد و مهر در مجلس در نطق خود در صحن علنی مجلس پیام ۱۳ آبان را مقاومت در برابر ظلم و مبارزه بی‌امان با مستکبران دانست و گفت: «امروز نیز آمریکا، رژیم صهیونیستی و همدستان آنان با تحریم‌های ناجوانمردانه و جنگ اقتصادی درصدد ضربه‌زدن به ملت قهرمان ایران هستند. اما باید پرسید آیا استکبار و فرعون فقط در واشنگتن و تل‌آویو است؟ آیا بانک آینده که هزاران میلیارد تومان به اقتصاد این کشور ضربه وارد کرد، مصداق استکبار داخلی نبوده است؟ گاهی فرعون‌ها در همین آب و خاک، در لباس مدیر و صاحب منصب، ریشه اقتصاد و خود مردم را می‌خشکانند.
اتفاقا تحقق عینی شعار مرگ بر آمریکا دقیقا همین‌جاست؛ یعنی مرگ بر فقر، فساد، تبعیض و مرگ بر غارتگر بیت‌المال. رهبر فرزانه انقلاب سال‌ها پیش فرمودند بزرگ‌ترین مبارزه با آمریکا، خدمت به این مردم است. هرکس می‌خواهد با دشمنان ملت مبارزه عملی و کارآمد کند باید با فساد مبارزه کند، چراکه ابزار‌های دشمن در درون کشور ما عبارت است از تبعیض و فاصله طبقاتی؛ سال‌ها از این کلام حکیمانه رهبر انقلاب گذشته، اما کو گوش شنوا؟» نماینده لامرد و مهر در مجلس در بخش دیگری از نطق خود به موضوع گرانی، مسکن و عدم تعادل بین دخل و خرج کارمندان، تبدیل وضعیت استخدامی کارگران، مشکلات جوانان دانشگاهی و بازنشستگان اشاره کرد و خواستار تشدید اقدامات عملی موثر از سوی دولت شد که گرانی سرسام‌آور نهاده‌های دامی و خوراک دام، نفس این قشر زحمتکش را به شماره انداخته است. او در ادامه تاکید کرد: «اگر فکری عاجل نشود، امنیت غذایی و معیشت هزاران خانوار به مخاطره می‌افتد».
