آنچه که از بنزین سوپر وارداتی نمی‌دانستید!
روزنو :در این نوشته قیمت و کیفیت اکتان بنزین سوپر وارداتی با بنزین یارانه‌ای را مقایسه می‌کنیم و به بررسی این نظریه بدبینانه می‌پردازیم که می‌گوید دولت دنبال مقدمه‌چینی برای آزادسازی قیمت سوخت است
اختلاف حیرت‌انگیز ۴۹۰۰ درصدی قیمت بنزین یارانه‌ای و بنزین سوپر وارداتی، سوالات بی‌شماری در ذهن افکار عمومی ایجاد کرده است.
به گزارش روز نو پس از گمانه‌زنی‌های بسیار، دولت به شکل رسمی از قیمت بنزین سوپر وارداتی پرده برداشت. عدد اعلام شده، شوکه‌کننده است. ۶۵ هزار و ۸۰۰ تومان که با احتساب مالیات بر ارزش افزوده و هزینه‌های جانبی توزیع، به رقمی در حدود ۷۵ هزار تومان برای هر لیتر می‌رسد.
با اینکه اعلام شده همچنان توزیع و فروش بنزین معمولی سهمیه‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان و بنزین آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان در جایگاه‌ها ادامه پیدا می‌کند، مردم از خودشان می‌پرسند علت این شکاف قیمت چیست و چه کسانی ممکن است مشتری این کالای لوکس باشند؟ دسته دیگری سوالات مهمتری در ذهن دارند و به عنوان مثال می‌پرسند با توجه به جذابیت سودجویی در این بازار، چه تضمینی برای جلوگیری از تقلب و مخلوط نشدن بنزین گران‌بها با سوخت معمولی وجود دارد؟ بیایید یکی یکی این سوالات را بررسی کنیم.
آنالیز قیمت بنزین سوپر وارداتی؛ دلیل نرخ ۷۵ هزار تومانی چیست؟
برای کنار آمدن با قیمت ۷۵ هزار تومانی، باید همین ابتدای کار با ساختار «آزادسازی قیمت» آشنا شویم. برخلاف بنزین‌های موجود در جایگاه‌ها که دولت بابت آنها یارانه سنگینی می‌پردازد، بنزین سوپر وارداتی قرار است با نرخ «فوب خلیج‌فارس» (قیمت تحویل در بندر) به علاوه هزینه‌های لجستیک عرضه شود.
اگر قیمت جهانی بنزین با کیفیت بالا را مبنا قرار دهیم، هزینه خرید هر لیتر برای شرکت واردکننده بین ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان تمام می‌شود، اما این پایان ماجرا نیست. زنجیره‌ای از هزینه‌ها به این مبلغ افزوده می‌شود.
مواردی مثل هزینه‌های شیپینگ و بیمه (شامل انتقال سوخت از مبادی بین‌المللی با کشتی‌های نفت‌کش به بنادر ایران)، حقوق گمرکی و عوارض، مالیات بر ارزش افزوده، هزینه‌های انبارداری و توزیع در کنار سود شرکت واردکننده بخش خصوصی و کارمزد جایگاه‌دار نیز بر قیمت بنزین سوپر وارداتی تاثیر می‌گذارد؛ بنابراین عدد ۷۵ هزار تومان، قیمت واقعی و بدون یارانه بنزینی به حساب می‌آید که از استاندارد‌های جهانی برخوردار است. دولت دوست دارد گربه را دم حجله بکشد تا بدانیم اگر چتر حمایتی یارانه برداشته شود، قیمت واقعی بنزین در ایران تا کجا پیش خواهد رفت!
مقایسه کیفیت بنزین سوپر وارداتی و داخلی؛ اهمیت عدد اکتان ۹۸
مهم‌ترین توجیه برای پرداخت این مبلغ گزاف، «کیفیت» و «عدد اکتان» خواهد بود. عدد اکتان مقیاسی برای سنجش مقاومت سوخت در برابر احتراق زودرس یا همان «ناک زدن» است.
تاثیر عدد اکتان بر ناک زدن و سلامت موتور توربو
بنزین معمولی عرضه شده در ایران دارای عدد اکتان حدود ۸۷ است و اکتان بنزین سوپر داخلی به حدود ۹۵ می‌رسد، اما بنزین سوپر وارداتی مطابق با استاندارد‌های روز اروپا (یورو ۵ و ۶) عرضه می‌شود و قرار است عدد اکتان آن ۹۸ یا بالاتر باشد.
در موتور‌های مدرن، مخلوط سوخت و هوا به شدت فشرده می‌شود تا قدرت بیشتری تولید کند. اگر بنزین مقاومت کافی نداشته باشد، قبل از اینکه شمع جرقه بزند، بر اثر فشار و حرارت منفجر خواهد شد.
این پدیده که ناک نامیده می‌شود، مانند ضربات چکش بر پیستون عمل کرده و در درازمدت باعث شکستن پیستون، آسیب به شاتون و نابودی موتور می‌شود. بنزین وارداتی با اکتان بالا، تضمین‌کننده احتراق در زمان دقیق و محافظت از پیشرانه‌های گران‌قیمت است. همچنین وجود یک سری افزودنی در بنزین سوپر وارداتی، به تمیزی سوپاپ‌ها و انژکتور‌ها کمک می‌کند.
کدام خودروها به بنزین سوپر وارداتی نیاز دارند؟
با توجه به قیمت نجومی این سوخت، دایره مصرف‌کنندگانش محدود به قشر خاصی خواهد بود. اولین مصرف‌کنندگان بنزین سوپر وارداتی خودرو‌های لوکس وارداتی هستند.
۱. خودرو‌های لوکس وارداتی؛ از بنز و بی‌ام‌و تا پورشه
ماشین‌هایی مثل مرسدس بنز، بی‌ام‌و، پورشه، لکسوس و تویوتا‌های جدید که مجهز به موتور‌های توربوشارژ با تکنولوژی تزریق مستقیم سوخت هستند و تولیدکننده در دفترچه راهنمای این خودروها صراحتاً استفاده از بنزین با اکتان بالای ۹۵ یا ۹۸ را الزامی اعلام کرد است.
استفاده از بنزین معمولی ایران در این خودروها، به افت شدید توان، روشن شدن چراغ چک و خرابی‌های چند صد میلیون تومانی منجر می‌شود. برای مالک یک پورشه ماکان یا بی‌ام‌و سری ۷، هزینه پر کردن یک باک بنزین سوپر وارداتی به حدود ۴ تا ۵ میلیون تومان می‌رسد که در برابر هزینه تعمیر موتور، کاملاً توجیه‌پذیر خواهد بود.
۲. خودرو‌های چینی مونتاژی با موتور GDI و توربو
بسیاری از خودرو‌های جدید چینی مانند فیدلیتی پرستیژ، فونیکس FX، لاماری ایما و KMC J۷ که در سال‌های اخیر وارد بازار شده‌اند نیز از موتور‌های توربوشارژ GDI حساس استفاده می‌کنند. این خودروها با بنزین سوپر داخلی هم کار می‌کنند، اما استفاده از بنزین وارداتی با اکتان ۹۸ عمر مفید موتور آنها را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد و از افت توان در سربالایی‌ها جلوگیری کند.
۳. خودرو‌های اسپرت و کلاسیک ارزشمند
دسته سوم شامل خودرو‌های کلاسیک کلکسیونی و خودرو‌های گذر موقت است که حفظ سلامت قطعات اصلی موتور برای مالکانشان اهمیت حیاتی دارد.
بنزین سوپر وارداتی برای دنا پلاس و شاهین ضروری است؟
یکی از سوالات پرتکرار مردم این است که آیا خودرو‌های توربوشارژ داخلی مثل دنا پلاس توربو یا شاهین هم باید از این بنزین استفاده کنند؟ پاسخ فنی و اقتصادی به این سوال «خیر» است. پیشرانه‌های EF۷ توربو و M۱۵ توربو (شاهین) توسط مهندسان داخلی بر اساس شرایط سوخت و آب‌وهوای ایران کالیبره شده‌اند.
این موتور‌ها با بنزین سوپر داخلی (اکتان ۹۵) و حتی بنزین معمولی با کیفیت مناسب، عملکرد قابل قبولی دارند. ریختن بنزین ۷۵ هزار تومانی در باک دنا پلاس ضرری ندارد و حتی شاید باعث شود موتور اندکی نرم کار کند، اما این بهبود عملکرد به هیچ عنوان با هزینه ۵۰ برابری آن همخوانی ندارد و توجیه اقتصادی نخواهد داشت.
مالکان خودرو‌های تنفس طبیعی مانند پراید، کوییک، پژو پارس و ۲۰۶ نیز به هیچ وجه نباید سراغ این بنزین بروند، زیرا تفاوت محسوسی در عملکرد خودروهایشان ایجاد نمی‌کند.
چالش‌های توزیع و راهکار‌های پیشگیری از تقلب در جایگاه‌های سوخت
بنزین سوپر وارداتی هنوز توزیع نشده، حاشیه به راه اندخته. وقتی اختلاف قیمت بین بنزین معمولی و سوپر وارداتی به لیتری ۷۳ هزار و ۵۰۰ تومان می‌رسد، احتمالا انگیزه برای تقلب بالا می‌رود. شاید شیطان توی جلد بعضی‌ها برود و فکر مخلوط کردن بنزین به سرشان بزند.
واردات بنزین سوپر به وسیله بخش خصوصی و توسط شرکت‌های حقوقی مورد تایید وزارت نفت انجام می‌شود و زحمت عرضه آن روی دوش «بورس انرژی» است. تا اینجا، با فرآیندی شفافیت رو‌به‌رو هستیم، اما باید برای احتمالات بدبینانه در «توزیع نهایی» یا همان جایگاه سوخت آماده باشیم تا خریدار اطمینان داشته باشد مایعی که در باک خودرویش می‌ریزد، واقعاً بنزین اکتان ۹۸ است.
اولین راهکار معرفی جایگاه‌های اختصاصی یا نازل‌های متمایز است. یعنی این بنزین فقط در جایگاه‌های منتخب و با نازل‌های رنگی متمایز عرضه شود. همچنین با پلمپ تانکر‌های حمل سوخت و و نظارت دیجیتال از لحظه بارگیری در گمرک تا تخلیه در مخزن جایگاه، می‌توان صحت و سلامت سوخت را کنترل کرد.
مشتریان هم باید هوشیار باشند، چون بنزین سوپر وارداتی دارای رنگ متفاوت است و بوی آن نسبت به بنزین داخلی فرق می‌کند. با این حال فقط با نظارت سخت‌گیرانه و آزمایش‌های دوره‌ای کیفیت در نازل‌ها، می‌توان اطمینان حاصل کرد.
آیا بنزین ۷۵ هزار تومانی مقدمه آزادسازی قیمت سوخت است؟
عرضه بنزین با قیمت نزدیک به فوب خلیج‌فارس (قیمت واقعی جهانی) در کشوری که دهه‌هاست به بنزین ارزان‌قیمت یارانه‌ای عادت کرده، قطعاً یک اتفاق ساده نیست. سهم این سوخت از مصرف کل کشور احتمالا زیر ۵ درصد خواهد بود، اما بعضی‌ها نرخ ۷۵ هزار تومان را مقدمه‌چینی برای آزادسازی قیمت بنزین می‌دانند.
این گروه اعتقاد دارند از نظر روانشناسی اقتصاد، وقتی عدد ۷۵ هزار تومان برای بنزین در رسانه‌ها و جایگاه‌ها دیده شود، حساسیت ذهنی جامعه پایین می‌آید و برای اصلاحات احتمالی آینده آماده می‌شود. از نظر اقتصادی حق با آنهاست، چون اگر این طرح موفق شود، دولت می‌تواند به تدریج پایش را از بازار سوخت بیرون کشیده و صرفاً نقش ناظر را بازی کند؛ این یعنی حرکت به سمت آزادسازی قیمت‌ها در درازمدت.
