مزایا و معایب فصل هفتم منشور ملل متحد برای ایران!

این روز‌ها ایران کمتر از یک ماه فرصت دارد تا مانع از فعال شدن مکانیسم ماشه که همه قطعنامه‌های قبلی را علیه کشورمان از نو فعال می‌کند، شود؛ اما در صورتیکه در این امر توافقی حاصل نشده یا موفقیتی صورت نگیرد، تهران بار دیگر ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد قرار خواهد گرفت.

به گزارش روز نو مقام‌های دولت دوازدهم و سیزدهم، بار‌ها به دستاورد برجام در خروج ایران از فصل هفتم منشور ملل متحد تاکید کردند. حسن روحانی، رئیس جمهور پیشین ایران، چندین بار تاکید کرده‌است که ایران تنها کشور در تاریخ سازمان ملل متحد است که بدون وقوع جنگ یا تغییر نظام توانسته‌است از بند اقدامات تنبیهی قطعنامه‌های فصل هستم رها شد.

البته دیپلمات‌های ایرانی تاکید کرده‌اند که قطعنامه ۲۲۳۱ که قطعنامه‌های ۶گانه محصول دوران مذاکرات علی لاریجانی و سعید جلیلی در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نزاد، لغو می‌کرد، خودش تحت فصل هفتم منشور ملل متحد است که باعث می‌شود ضمانت اجرایی داشته‌باشد.

حالا کمی بیشتر از یک ماه مانده به انقضای قطعنامه ۲۲۳۱ که باعث می‌شد ایران برای همیشه از اقدامات الزام‌آور تحت فصل هفتم منشور ملل متحد خلاص شود، سه کشور اروپایی با اشاره به بی‌میلی ایران به بازگشت به تعهداتش در برجام در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ و همچنین استمرار اجرایی نشدن تعهدات برجام، با استفاده از مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱، خواستار بازگشت قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت علیه ایران شده‌اند.

این گزارش اظهارات دیپلمات‌ها و مقام‌های ارشد جمهوری اسلامی در خصوص خروج از فصل هفتم منشور ملل متحد، به عنوان مهم‌ترین دستاورد برجام را بازخوانی می‌کند:

*** حمید بعیدی‌نژاد عضو تیم مذاکره کننده ایرانی روز ۱۵ اردیبهشت سال ۱۳۹۴ گفت: قطعنامه‌ای که می‌خواهد تحریم‌های فصل هفتم شورای امنیت را بردارد باید از همان قدرت الزام‌آور بودن فصل هفتم برخوردار باشد. او در بخش دیگری نوشت: اگر قطعنامه لغو تحریم‌ها تحت فصل هفتم منشور باشد، تعهد به اجرای قطعنامه از نظر بین‌المللی الزام آور خواهد بود و کشور‌ها نمی‌توانند از اجرای آن به هر دلیلی سر باز زنند.

*** روز هجدهم مرداد سال ۱۳۹۴ در نشست بررسی توافق هسته‌ای محمد صادق خرازی سفیر سابق فرانسه اولین بی‌توجهی در تاثیرات برجام را خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل و نگاه امنیتی جهان دانست و تصریح کرد: تلاشی که نظام سلطه داشت تا با امنیتی کردن نظام خارجه ایران توان کشور را محدود کند، با ویژگی‌هایی که در متن برجام است، شکست خورد و این توافق هسته‌ای باعث خروج ایران از ذیل نگاه امنیتی جهان شد.

*** روز ۲۲ شهریورماه سال ۱۳۹۴ جوادظریف وزیرخارجه وقت ایران به همراه عباس عراقچی، حسن قشقاوی و مجید تخت‌روانچی که در آن زمان معاونانش بودند در مجلس شورای اسلامی و در برابر کمیسیون برجام آن حاضر شد. در این جلسه ظریف گفت در شش قطعنامه قبلی آمده که با توجه به ابعاد اشاعه‌ای فعالیت هسته‌ای ایران و وظیفه شورا در مقابل صلح و امنیت بین‌المللی طبق ماده ۴۱ تحت فصل هفتم شورا چنین اطمینانی را می‌گیرد. با این تفسیر ما در قطعنامه‌های قبلی تحت ذیل هفتم قرار می‌گیریم.

در قطعنامه ۱۹۲۹ که از این هم فراتر می‌رود و در بند ۹ کشور‌ها موظف می‌شوند هر اقدام لازمی را در جهت جلوگیری از فعالیت‌های هسته‌ای ایران انجام دهند؛ ولی در قطعنامه ۲۲۳۱ لحن عوض می‌شود. نه به ابعاد اشاعه‌ای فعالیت هسته‌ای ایران و نه به صلح و امنیت جهانی کاری دارد. بلکه نگاه مثبت هم می‌شود؛ بنابراین اگر در قطعنامه ۲۲۳۱ اقدام مثبتی شده باید طبق ماده ۴۱ باشد، چون مثل تحریم بر همین اساس وضع شده است.

 این موضوع هم مهم است که این اولین‌بار است که در تهیه قطعنامه با کشور هدف هم مذاکره شده است. در این قطعنامه اشاره به فصل ۷ از کنار ماده ۴۱ برداشته شده و موارد اشاره شده به ماده ۴۱ جهت رفع تحریم‌هاست؛ بنابراین از نظر ما قطعنامه ۲۲۳۱ خارج از فصل هفتم است. اگر ۱۰ مورد در قطعنامه به ماده ۴۱ اشاره شده ۹ مورد آن برای رفع تحریم‌هاست و فقط یک مورد آن درباره بازگشت‌پذیری تحریم‌هاست. یکی از نکات برجسته قطعنامه ۲۲۳۱ این است که در اولین قطعنامه در تاریخ شورای امنیت است که در متن آن به نظر کشور مورد هدف توجه و آن نظر مکتوب در متن قطعنامه آمده است.

*** روز ۱۴ آذرماه سال ۱۳۹۵ مجید تخت‌روانچی معاون اروپا و آمریکای وزیرخارجه وقت در گفت‌و‌گو با تلویزیون العالم تاکید کرد: ضمانت اجرایی برجام، درحقیقت قطعنامه فصل هفتم شورای امنیت است.

*** حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در لندن در زمان دولت حسن روحانی روز ۲۲ دی‌ماه سال ۱۳۹۵ در اولین سالگرد اجرای برجام ۱۰۰ دستاورد توافق هسته‌ای را در کانال تلگرام خود یادآوری کرد. او در بین این دستاورد‌ها از مواردی، چون خارج شدن بحث هسته‌ای ایران از فصل هفتم شورای امنیت که طی آن برنامه هسته‌ای ایران بعنوان تهدیدی جدی علیه صلح و امنیت بین المللی شناخته شده بود و مقابله با برنامه هسته‌ای ایران تعهدی حقوقی و بین المللی برای تمام کشور‌های عضو سازمان ملل متحد شناخته می‌شد، یاد کرد.

*** در آخرین روز‌های سال ۱۳۹۶ حسن روحانی رئیس جمهور ایران در نشست شورای اداری استان بوشهر گفت: در یک توافق بسیار مهم خدمتی بی‌نظیر و تاریخی به کشور انجام شد که حاصل آن برجام و نجات دادن جمهوری اسلامی ایران از فصل هفت شورای امنیت سازمان ملل متحد است.

*** در مردادماه سال ۱۳۹۹ جواد ظریف وزیرخارجه وقت ایران در برنامه نگاه یک حضور پیدا کرد و گفت: ما با دولت اوباما مذاکره نکردیم، ما برای خارج کردن ایران از ذیل فصل هفتم شورای امنیت مذاکره کردیم.

 متاسفانه اینکه قطعنامه فصل هفتمی علیه ایران صادر شده بود، مذاکره با اعضای دائم شورای امنیت را ناگزیر می‌کرد. لین به این دلیل نیست که این دولت یا دولت قبل علاقه به مذاکره با آمریکا داشتند، اگر ما می‌خواستیم از فصل هفتم شورای امنیت خارج شویم نیاز داشتیم که پنج عضو دائم مخالفت نکنند، چون شما نمی‌توانید قطعنامه فصل هفتمی را بدون موافقت پنج عضو از بین ببرید.

همین طوری که از بین نمی‌رود باید یک قطعنامه دیگر بیاید که قطعنامه ۲۲۳۱ آمد. وزیرخارجه پیشین در آن زمان تاکید کرد: از زمان آقای ترامپ با بر هم زدن برجام و با محاسبه غلط از حدود ۲ سال قبل وزارت خارجه آمریکا و شخص پامپئو وزیر خارجه یک کارزار تبلیغاتی را شروع کرد. یک روزشمار در صفحه وزارت خارجه آمریکا گذاشتند که مثلا ۷۰۰ روز دیگر محدودیت‌های تسلیحاتی ایران تمام می‌شود.

یک فضاسازی را درست کردند که خودشان را در یک مخمصه‌ای قرار دادند. او در تشریح علت اینکه آمریکا خودش را در این مخمصه قرار داد، عنوان کرد:، چون نفهمیده بود شرایط جهانی تغییر کرده است. ما در دنیای در حال گذار هستیم. امروز دنیای آمریکایی نداریم، کنفرانس امنیتی مونیخ که مهمترین بحث امنیتی غرب است در سال ۲۰۱۷ عنوان این کنفرانس را جهان پساغربی گذاشت و در سال ۲۰۲۰ عنوان این کنفرانس را بی غربی گذاشت.

*** روز ۲۰ آذرماه سال ۱۳۹۹، جواد ظریف با حضور در برنامه اینترنتی "عصر حیرت"در گفت‌و‌گو با موسسه فرهنگی آرمان مدیا که از کانال یوتیوب آن پخش شد گفت: در فصل هفتم منشور ملل آمریکایی‌ها به دنبال این بودند که ایران را به عنوان نقض و تهدیدکننده صلح و متجاوز معرفی کنند تا بتوانند اقدامات تنبیهی را علیه ایران عملیاتی کنند. او گفت: علت نگرانی صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها از امضای توافق هسته‌ای این بود که برجام تهدید امنیتی ایران را از بین برد و شش قطع نامه شورای امنیت نیز بدون اینکه علیه ایران اجرا شود از بین رفت. برداشت اکثر متخصصین از برجام این بود یک دستاورد بزرگی برای ایران است، زیرا امریکا و اسرائیل همواره به دنبال ظرفیت‌سازی امنیتی ایران بودند و از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی همواره تلاش می‌کردند ایران را به عنوان یک تهدید امنیتی معرفی کنند.

یک روز بعد روزنامه کیهان در پاسخ به انتشار این مطلب مدعی شد: فصل ۷ منشور سازمان ملل متحد دارای بند‌های متعددی است که دو بند از مهم‌ترین آنها را بند‌های ۴۱ و ۴۲ تشکیل می‌دهند. مشخصه اصلی بند ۴۱، «الزام‌آور» بودن اقدامات خواسته شده ذیل این بند است، اما بند ۴۲ به اقدام نظامی علیه یک کشور می‌تواند منجر شود.

حال سؤال این است که دقیقاً چه‌زمانی یک کشور ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد؟ از نظر حقوقی، یک قطعنامه هنگامی ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد که در بخش مربوط به اجرایی آن، عبارت «Acting under Chapter VII of the Charter of the United Nations» بدون هیچ قید و شرطی، مندرج باشد. با بررسی قطعنامه‌های صادرشده علیه جمهوری اسلامی ایران پی می‌بریم که اساساً هیچ یک از قطعنامه‌های صادر شده علیه کشورمان ذیل فصل ۷ قرار نداشته است و هرگاه آمریکا و متحدان غربی‌اش به دنبال کشاندن قطعنامه‌های ضدایرانی به ذیل فصل ۷ بودند، روسیه و چین با این استدلال صحیح که ایران هیچ‌گاه امنیت جهان را به مخاطره نینداخته مانع از این کار شده‌اند.

*** در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۰ یک فایل صوتی از جواد ظریف در مصاحبه با سعید لیلاز منتشر شد که جنجال زیادی به راه انداخت. در بخشی از این فایل صوتی وزیر خارجه دولت حسن روحانی رئیس جمهور یازدهم و دوازدهم ایران، در پاسخ به گفته‌های سعید جلیلی مذاکره‌کننده پیشین و عضو شورای عالی امنیت ملی که گفته بود ما اصلا ذیل فصل هفت نبوده‌ایم که بخواهیم با برجام از آن بیرون بیاییم؛ تاکید کرد: می‌دانید منظورشان چیست؟ منظورشان این است که ما تحت ماده ۴۲ فصل ۷ نیستیم؛ دوستان ما حالی شان نیست که فصل ۷ بین الملل از ۳۹ تا ۵۱ در آن قرار دارد.

*** در خرداد ماه سال ۱۴۰۰ دولت دوازدهم به ریاست حسن روحانی سلسله مذاکراتی را با دولت دموکرات آمریکا انجام داده بود. در آن زمان رئیس دولت دوازدهم در جلسه هیات دولت گفته بود ‎اگر دیگران جای ما بودند امروز سایه همه قطعنامه‌های فصل هفتم منشور سازمان ملل بر سر کشور بود. او در روز یازدهم مرداد همان سال در سخنانی مشابه تاکید کرد: قطعنامه ۲۲۳۱ خط بطلانی روی ۷ قطعنامه‌ی فصل هفتی کشید و این کار باورکردنی نبود؛ کمتر کسی بود که باور کند این قطعنامه‌ها برداشته می‌شود. حسن روجانی گفت: همه کسانی که در عرصه مذاکرات هسته‌ای حضور داشتند از ابتدا می‌دانستند که این کار آسانی نیست و روز‌هایی بود که همه دوستان ما از ادامه دادن مسیر خسته و مایوس می‌شدند، اما بنده همواره نسبت به موفقیت مسیر تعامل سازنده و مذاکره بر اساس آن اطمینان داشتم و بالاخره نیز این مسیر به ثمر نشست و قطعنامه ۲۲۳۱ خط بطلانی بر هفت قطعنامه خطرناک علیه ملت ایران کشید.

*** جواد ظریف در تیرماه سال ۱۴۰۰ کماکان وزیرخارجه ایران بود و مدت‌ها از خروج ترامپ از توافق هسته‌ای می‌گذشت و همزمان تهران تلاش می‌کرد تا با بهبود روابط با اروپا اثرات خروج ایالات متحده از برجام را کم کند.

روز ۲۳ تیرماه ۱۴۰۰ محمدجواد ظریف در پیامی توییتری با اشاره به اهمیت توافق هسته‌ای، مطرح کرد که دولت‌های آمریکا هیچگاه نخواهند توانست به نتیجه مطلوبشان از اعمال تحریم علیه ایران دست بیابند. او در سالگرد امضای برجام نوشت: ۶ سال پیش در چنین روزی، برجام یک موضوع فصل هفتمی شورای امنیت سازمان ملل متحد را بدون توسل به جنگ، حل و فصل کرد. اوباما دریافت که «تحریم‌های فلج‌کننده» او، نه ایران و نه سانتریفیوژ‌های ایران را فلج نمی‌کند. ترامپ ساده‌لوحانه تصور کرد که «فشار حداکثری» چنین خواهد کرد. هرگز چنین نخواهد شد. رییس‌جمهور ایالات متحده باید به دقت به این آمار و ارقام بنگرد. کمتر کسی بود که باور کند امکان برداشتن این قطعنامه‌ها وجود دارد، اما اراده ملت ایران و تلاش و تدبیر در سایه امید به نتیجه رسید و مذاکرات تحت هدایت مقام معظم رهبری و به پشتوانه حضور و حمایت مردم به ثمر رسید.