میزان شهریه دریافتی طلبه‌ها چقدر است؟
روزنو :مدرس خارج فقه و اصول حوزه گفت: یک طلبه برای رهن و اجاره منزل خود در قم نیازمند ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان و اجاره ماهانه ۶ تا ۷ میلیون تومان است. درحالی‌که کل شهریه‌ای که یک‌طلبه در بالاترین سطح دریافت می‌کند به ۵ میلیون نمی‌رسد، حتی کفاف همین اجاره را هم نمی‌دهد.
عصر ایران: آیت الله سید زهیر قزوینی، مدرس خارج فقه و اصول حوزه، در آغاز سال تحصیلی جدید حوزۀ علمیۀ قم به بیان نکاتی درباره مهم ترین مشکلات و چالش های این نهاد، وضعیت تحیلی طلاب و .... پرداخته است. مشروح این گفت و گو را در ادامه می خوانید:
به نظر شما مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های ساختاری حوزه علمیه قم در حال حاضر چیست؟
یکی از مهم‌ترین مشکلات، تعطیلات زیاد حوزه است. مشکل دیگر، که بنده تقاضا دارم جناب آیت‌الله اعرافی به آن عنایت داشته باشند. مسئله دیگر سیاست پخش‌کردن حوزه‌ها در شهرهای مختلف است. اینکه طلبه‌ها را در قم جمع نکنند و در شهرستان‌ها حوزه برقرار کنند، تمرکززدایی نیست، بلکه موجب تضعیف حوزه قم می‌شود.
وقتی اساتید خوب در شهرهای دیگر پراکنده شوند، حوزه علمیه قم که باید مرکز باشد، ضعیف می‌شود. این یک روایت است که خداوند علم را در غربت قرار داده است؛ طلبه وقتی از شهر و دیار خود دور است، بهتر و بیشتر به درس و بحث مشغول می‌شود، مانند شیخ اعظم انصاری که به کاشان و اصفهان و... رفت. مشکل دیگر مربوط به طلاب خارجی است. باید روند اعطای اقامت به آن‌ها، به‌ویژه طلاب عراقی، آسان شود. سخت‌گیری‌های زیاد در این زمینه باعث می‌شود این طلاب اذیت و دل‌زده شوند و به کشورهایشان بازگردند. بسیاری از طلاب به دلیل همین مشکلات اقامتی رفته‌اند. نمونه‌اش ۱۲۰ نفر از طلابی که در درس ما شرکت می‌کردند به دلایلی که عرض کردم از قم به‌نجف برگشتند.
مسائل مادی و معیشتی طلاب تا چه حد بر تحصیل و آینده آنان تأثیرگذار است؟
بله، مسألۀ معیشت طلاب هم قطعا یکی از مشکلات جدی است. یک طلبه برای رهن و اجاره منزل خود در قم نیازمند ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تومان و اجاره ماهانه ۶ تا ۷ میلیون تومان است. درحالی‌که کل شهریه‌ای که یک‌طلبه در بالاترین سطح دریافت می‌کند به ۵ میلیون نمی‌رسد، حتی کفاف همین اجاره را هم نمی‌دهد. اگر شهریه‌ای که از سوی دفتر آیت‌الله خامنه‌ای پرداخت می‌شود نبود که وضع طلبه‌ها از این بدتر می‌شد. اما در حالت عادی، وضعیت معیشتی برای طلاب بسیار سخت است.
برخی مراجع، وجوهاتی را که دریافت می‌کنند، سریعاً بین طلاب پخش نمی‌کنند. درگذشته مراجعی در نجف داشتیم که به‌محض دریافت وجوهات، در یک‌لحظه آن را بین طلاب توزیع می‌کردند.
از منظر آموزشی، روش کنونی حوزه را در مقایسه با سبک قدیم چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه یک استاد خارج خوب به‌سختی تربیت می‌شود، زیرا سبک قدیم از بین رفته و روش فعلی ضعیف است. برخی اساتید که اهلیت تدریس درس خارج را ندارند، به این کار مشغول شده‌اند. آن‌ها ضعیف هستند، چون درس‌های دوره قدیم را به طور کامل نخوانده‌اند و برخی صرفاً به دلیل «آقازادگی» به جایگاه استادی رسیده‌اند. سبک قدیم، استادپرور و طلبه‌پرور بود. اینکه به طلبه بگویند «این را بخوان و آن را نخوان» و دروس را تقطیع و اولویت‌بندی کنند، باعث ضعف علمی شده است.
ضعف‌های متوجه طلاب در دوره کنونی چیست و این ضعف‌ها چه تأثیری بر حوزه تبلیغ دین گذاشته است؟
طلاب امروزی مانند طلاب قدیم درس نمی‌خوانند. چون نظام اسلامی برقرار است، ممکن است زودتر به موقعیت و حقوق ماهانه دست پیدا کنند و این مسأله آن‌ها را از درس دور می‌کند. درگذشته طلاب به دلیل فقر و بسته‌بودن دست‌شان، مجبور به تحصیل عمیق بودند، اما اکنون برای تأمین معاش به این دفتر و آن دفتر و این اداره و آن اداره کشیده می‌شوند. در حوزه تبلیغ نیز با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. اگر طلبه برای تبلیغ از حوزه خارج شود، ممکن است راه دیگری پیدا کند و تحصیل را رها نماید. یک مجتهد واقعی مانند یک پزشک است؛ او دنبال مردم نمی‌رود، بلکه مردم به دنبال او می‌آیند. اگر طلبه در حوزه بماند و به درجه اجتهاد و علمیت برسد، حتی اگر برای تبلیغ به منطقه‌ای دور هم برود، مردم به سراغ او خواهند آمد. مشکل اصلی، عدم استقرار و ثبات در تحصیل و ضعف درسی است.
آینده حوزه علمیه قم را، به‌ویژه در مقایسه با حوزه نجف، چگونه می‌بینید و راه برون‌رفت از این مشکلات چیست؟
آینده حوزه قم نگران‌کننده است. با رفتن اساتید خوب و بازگشت بسیاری از طلاب عراقی به نجف، حوزه قم در حال ضعیف‌شدن و خالی‌شدن از اساتید بزرگ است. پخش‌کردن حوزه‌ها در شهرستان‌ها نیز به این ضعف دامن زده است. اگر این روند ادامه یابد، پس از مدتی قم بسیار ضعیف خواهد شد. در حال حاضر، اقبال طلاب و حتی مردم عادی برای رفتن به نجف بیشتر شده است. دلیل آن هم مادی است و هم معنوی؛ در نجف شهریه بیشتری پرداخت می‌شود و از نظر معنوی نیز در جوار حرم امام علی (ع) هستند.
چه توصیه‌ای برای طلابی دارید که می‌خواهند در مسیر تحصیل موفق شوند؟
طلبه باید بفهمد که حوزه، «دانشگاه امام صاحب‌الزمان (عج)» است و برای موفقیت در آن به توفیق الهی و صبر نیاز دارد. باید از ابتدای تحصیل تا انتها، سختی‌هایی مانند فقر، دوری از خانواده و مشکلات دیگر را تحمل کند. خداوند این تحمل و استقامت را می‌بیند و توفیق می‌دهد. برخی از طلاب اهل تحقیق و تألیف و کتاب می‌شوند و برخی دیگر در این مسیر باقی می‌مانند.
در پایان، باتوجه‌به مسائل روز منطقه، چه توصیه‌ای برای حفظ انسجام ملی در ایران دارید؟
باید از ایران محافظت کرد. اگر ایران از بین برود، تشیع از بین می‌رود. همه مردم و مسئولین باید دست‌به‌دست هم دهند و ایران را حفظ کنند. اگر این نظام برود، رژیمی می‌آید که همسو با اسرائیل است. همه باید قدر این نظام را بدانند.
