در روزنو بخوانید
آشنایی با مهم‌ترین فضاپیماهای ارسال‌شده به فضا
روزنو :روزنو – هدی کاشانیان: در طول تاریخ فضانوردی، فضاپیماهای متعددی به فضا فرستاده شده‌اند تا ماموریت‌های ویژه خود را به سرانجام برسانند. از مأموریت‌های تاریخی مانند آپولو ۱۱ که نخستین قدم انسان را بر سطح ماه رقم زد، گرفته تا پروژه‌هایی مانند وویجر که با هدف بررسی ناشناخته‌های دوردست فضا به سوی کهکشان‌های دور فرستاده شد. همگی این فضاپیماها نشانه‌هایی از جست‌و‌جو و کاوش انسان در فضایی هستند که هیچ‌گاه به آن دست نیافته بود. در ادامه، فهرستی از مهم‌ترین فضاپیماها (با توضیح کوتاه و واضح) آورده شده است:
1. فضاپیماهای بدون سرنشین
· اسپوتنیک 1
اتحاد جماهیر شوروی در ۴ اکتبر ۱۹۵۷ اولین فضاپیمای خود به‌نام «اسپوتنیک-1» را به فضا پرتاب کرد. این ماهواره اولین جسم ساخت بشر بود که به دور زمین چرخید و آغازگر عصر فضا شد. ایده استفاده از موشک برای ارسال ماهواره به مدار زمین نخستین بار توسط کنستانتین تسیولکوفسکی، دانشمند روسی در سال ۱۹۰۳ ارائه شد. تسیولکوفسکی معادلات ریاضی مقدماتی را برای محاسبه سرعت لازم برای پرتاب ماهواره به مدار زمین ارائه داد و ایده استفاده از موشک‌های چندمرحله‌ای را برای سفرهای فضایی مطرح کرد. والنتین گلوشکو، یکی از مهندسان ارشد پروژه اسپوتنیک-۱ تحت تأثیر اندیشه‌های او جرقه فعالیت‌های بشر برای تسخیر فضا را زد. ماهواره اسپوتنیک-۱ یک ماهواره کروی شکل از جنس آلومینیوم بود که چهار عدد آنتن مخابراتی به بدنه آن متصل بودند. این آنتن‌ها سیگنال‌هایی با صدای بیپ کمی را به زمین ارسال می‌کردند که حتی اپراتورهای رادیویی آماتور هم می‌توانستند آن را بشنوند.
· ویجر 1 و 2
وویجر نام دو کاوشگر فضایی است که در سال ۱۹۷۷ میلادی توسط ناسا برای مطالعه سیاره‌های سامانه خورشیدی به فضا پرتاب شد. این دو کاوشگر در اصل برای مطالعه سیارات زحل و مشتری طراحی شده بودند اما بعد از انجام مأموریت به سوی فضای بیرونی سامانه خورشیدی حرکت کردند.
وویجر۱، یک فضاپیمای کاوشگر فضایی با وزن ۷۲۲ کیلوگرم است که با هدف مطالعه منظومه شمسی بیرونی در ۵ سپتامبر ۱۹۷۷، ۱۶ روز پس از همنام خود ویجر۲ در قالب برنامه وویجر توسط ناسا به فضا پرتاب شد. وویجر۱ همچنان به شبکه فضای دوردست ارتباط دارد. این فضاپیما با فاصله ۱۳۳ واحد فضایی (معادل ۱۹٫۹ بیلیون کیلومتر) در پاییز سال ۲۰۱۵ میلادی، دورترین فضاپیما از زمین و تنها فضاپیمایی است که به فضای بین ستاره‌ای راه یافته‌است. هدف نخستین این فضاپیما مانند دیگر کاوشگر ناسا که وویجر۲ نام دارد، مطالعه سیاره‌های مشتری، کیوان، اورانوس و نپتون بود، ماموریتی که در سال ۱۹۸۹ کامل شد.
وویجر۲ یک کاوشگر فضایی بی‌سرنشین میان‌سیاره‌ای است که در ۲۰ اوت ۱۹۷۷ در قالب برنامه وویجر برای مطالعه سیاره‌های خارجی منظومه شمسی و همچنین فضای میان‌سیاره‌ای توسط ناسا به فضا پرتاب شده‌است. این کاوشگر ۷۲۲ کیلوگرمی تا تاریخ ۲۶ ژوئیه ۲۰۱۸ به مدت ۴۰ سال، ۱۱ ماه و ۶ روز در مأموریت بوده و همچنان به ارسال پیام ادامه می‌دهد. گرچه وویجر۲ شانزده روز پیش از وویجر۱ به فضا پرتاب شد، اما به دلیل داشتن مسیر متفاوت (که در نهایت پرواز کناری اورانوس - نپتون را ممکن می‌ساخت) توسط همتای خود پشت سر گذاشته شد. وویجر ۲ با فاصله ۱۰۲/۷ واحد نجومی از خورشید، در تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۳ به‌همراه وویجر۱، پایونیر۱۰ و پایونیر۱۱ از دورترین ساخته‌های دست بشر در فضا محسوب می‌شود.
· پایونیر 10 و 11
اولین فضاپیماهایی که از کمربند سیارک‌ها عبور کردند و به سیارات بیرونی رسیدند. پروژه پایونیر که شامل دو مأموریت مهم پایونیر 10 و پایونیر 11 می‌شد، برای اکتشافات میان‌سیاره‌ای طراحی شده بود. این دو کاوشگر وظیفه کاوش سیارات بیرونی منظومه شمسی مانند مشتری و زحل را داشتند.
در سال ۱۹۶۹، پایونیر ۱۰ طراحی شد تا نخستین کاوشگری باشد که از کمربند سیارک‌ها و فضای مشتری اطلاعات جمع‌آوری و ارسال کنند. اینکه آن‌ها چقدر موفق شدند در فناوری و نقشۀ ماموریت‌های بعدی مشخص می‌شد. پایونیر۱۰ به‌عنوان بخشی از مأموریت پایونیر مرکز تحقیقات ناسا طراحی شد. جرم آن نسبتاً سبک بود: این کاوشگر در مجموع تنها ۲۶۰ کیلوگرم جرم داشت، که شامل تجهیزات و سوخت آنکه به ترتیب ۳۰ و ۲۷ کیلوگرم جرم داشتند می‌شد.
پایونیر۱۱ که نام دیگر آن پایونیر G است، نام فضاپیمایی است که بعد از همتای خود، پایونیر۱۰، دومین مأموریت از ماموریت‌های پایونیر محسوب می‌شد. این فضاپیما، نخستین فضاپیمایی است که موفق به کاوش زحل و حلقه‌های آن می‌شد، و همچنین بعد از پایونیر۱۰، دومین فضاپیمایی است که به مشتری و قسمت خارجی منظومه شمسی دست پیدا می‌کرد. پایونیر۱۱ برای تغییر مسیر به سمت زحل، از جرم مشتری به‌عنوان نیروی کمکی استفاده کرد. این فضاپیما توانست کاوشی موفقیت‌آمیز از زحل داشته باشد و بعد از آن نیز مسیر خود را به سمت بیرون منظومه شمسی دنبال کرد.
· نیوهورایزنز
اولین فضاپیما که به پلوتو رسید و تصاویر باکیفیت از آن ارسال کرد. کاوشگر نیوهورایزنز، فضاپیمایی پیشرفته و مجهز به ابزارهای بهبود‌یافته و دید به‌روزرسانی شده و حتی ابزارهایی برای نمونه‌برداری از فضای میان‌ستاره‌ای است. این کاوشگر در سال ۲۰۰۶ برای مأموریت بازدید از پلوتو از زمین پرتاب شد، در سال ۲۰۱۵ به مقصد رسید و جزئیات خارق‌العاده‌ای از این سیاره کوتوله را در طول پرواز نزدیک از کنار آن آشکار کرد. نیوهورایزنز اکنون به سفر خود به سمت مرزهای میان‌ستاره‌ای ادامه می‌دهد.
· روزتا
فضاپیمای روزتا نخستین فضا پیمایی است که توانست در سال ۲۰۱۴ به مدار یک ستاره دنباله دار برسد. این فضاپیما در ماه مارس سال 2004 به فضا پرتاب شد اما 10 سال توانست در مدار خود قرار گیرد. فضاپیمای روزتا که تقریباً به اندازه یک خودرو است، توسط آژانس فضایی اروپا به فضا فرستاده شده است تا در منظومه شمسی، ستاره دنباله دار موسوم به ۶۷ پی/چوریوموف-گراسیمنکو را تعقیب کند. این سفینه از مرکز سازمان فضایی اروپا در آلمان هدایت می‌شود.
· پارکر سولار پروب
فضاپیمای پارکر سولار پروب یکی از اجسام ساخته‌شده توسط بشر برای بررسی بادهای خورشیدی است. دانشمندان به مدت بیش از ۶۰ سال در آرزوی پرواز فضاپیمایی مانند کاوشگر پارکر بودند. در ۱۹۵۸ که سال تشکیل ناسا بود، هیئت مطالعات فضایی آکادمی ملی علوم آمریکا پیشنهاد کرد که این سازمان تازه‌تأسیس به‌منظور بررسی محیط پیرامون خورشید، فضاپیمایی را به درون مدار سیاره عطارد بفرستد. در نهایت در اوایل دهه ۲۰۱۰ به پروژه‌ای کم‌هزینه‌تر به نام کاوشگر خورشیدی پلاس ساخته شد و قرار بود برای رسیدن به خورشید از کمک گرانشی سیاره زهره و مسیر پروازی مستقیم‌تر استفاده شود. در مه ۲۰۱۷، فضاپیما به افتخار یوجین پارکر، اخترفیزیکدان مطرح آمریکایی و مبدع اصطلاح «باد خورشیدی» به کاوشگر خورشیدی پارکر تغییر نام یافت. این نخستین بار بود که ناسا نام یک فرد زنده را روی یکی از فضاپیماهایش می‌گذارد. سرانجام پس از دهه‌ها انتظار دانشمندان، فضاپیمای کاوشگر خورشید ۱۲ اوت ۲۰۱۸ (۲۱ مرداد ۱۳۹۷) پرتاب شد و مأموریت هفت ساله‌اش را آغاز کرد.
2. فضاپیماهای سرنشین‌دار
· وستوک 1
۱۲ آوریل ۱۹۶۱، یک انسان برای اولین‌بار به فضا رفت. او کسی نبود جز یوری گاگارین، اولین فضانورد شوروی که سوار بر فضاپیمای وستوک-۱ بعد از رسیدن به مدار زمین به‌مدت یک‌ساعت و هشت‌دقیقه دور زمین را پیمود و برای همیشه نام خود را در تاریخ ثبت کرد. فضاپیمای وستوک-۱ هیچ موتوری برای کاهش سرعت نداشت، بنابراین نمی‌توانست در امنیت فرود آید. درنتیجه گاگارین خود را از فضاپیما بیرون انداخت و با چتر نجات به زمین فرود آمد. برای اینکه این مأموریت به‌عنوان یک پرواز فضایی رسمی تلقی شود، رهبران شوروی ادعا کردند که گاگارین همراه با وستوک-۱ به زمین آمده و تا پیش از سال ۱۹۷۱ این موضوع را از همگان پنهان نگه داشتند.
· آپولو 11
آپولو11 ماموریت فضایی ناسا بود که در آن برای اولین بار انسان‌ها توانستند بر روی ماه قدم بگذارند. فضانوردان: نیل آرمسترانگ، ادوین باز آلدرین و مایکل کالینز سه نفری بودند که برای انجام این ماموریت انتخاب شدند. این ماموریت هشت روز طول کشید و بزرگترین اتفاق فضایی تاریخ است. آپولو 11 ماموریت ملی مهمی برای آمریکا بود. اولین و مهم‌ترین هدف آن این بود که یک تیم از فضانوردان بتوانند به ماه بروند و با سلامت کامل به زمین برگردند. آمریکا توانست با این مأموریت اتحاد جماهیر شوروی را در مسابقه‌ی فضایی شکست دهد.
· شاتل فضایی
شاتل فضايي، يك سامانه حمل و نقل فضايي سرنشين‌دار، قابل بازگشت و قابل استفاده مجدد است. امروزه ايالات متحده از اين وسيله براي حمل فضانوردان، ماهواره‌ها، ايستگاه‌هاي فضايي و مواد و تجهيزات مورد نياز ايستگاه‌هاي فضايي استفاده مي‌كند. «شاتل» در زبان انگليسي به معناي رفت وآمدكننده است.
· سایوز
یک موشک سایوز حامل دو فضانورد روسی و یک فضانورد امریکایی از پایگاه فضایی یایکونور قزاقستان موفقانه به سمت ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) پرتاب شد. این کپسول فضایی حامل سرگئی ریژیکوف و الکسی زوبریزکی فضانوردان روسی و جانی کیم فضانورد ناسا بود. برطبق اطلاعات آژانس فضایی روسیه «راسکاسموس» قرار بود که سرنشینان تا زمان برگشت برنامه‌ریزی شده خود به زمین پنجاه آزمایش علمی در فضا انجام دهند.
