برای پاک کردن سوءپیشینه چه باید کرد؟

 تعریف سوء پیشینه

سوء پیشینه کیفری، به معنای داشتن سابقه ارتکاب جرم است که در سجل کیفری فرد درج شده باشد. این سابقه می‌تواند به دلیل ارتکاب جرایم عمدی یا غیرعمدی باشد. مجازات‌های تبعی، مجازات‌هایی هستند که علاوه بر مجازات اصلی جرم، به محکوم تحمیل می‌شوند. این مجازات‌ها به صورت خود به خود و به تبع مجازات اصلی، اعمال می‌شوند. اگر فرد مرتکب جرمی شود و محکومیت قطعی کیفری در مورد وی صادر شود، به موجب ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، از حقوق اجتماعی محروم می‌شود. این محرومیت، به معنای سلب صلاحیت فرد از انجام برخی اموری است که در قانون پیش بینی شده است. سوء پیشینه کیفری، یکی از مجازات‌های تبعی است که در قانون مجازات اسلامی ایران پیش بینی شده است. براساس این ماده، محکومیت کیفری موثر یا مجازات‌های تبعی، در شرایطی ایجاد می‌شود که محکومیت متهم، جزء موارد زیر باشد:

·        محکومیت به مجازات‌های سالب حیات و حبس ابد

یعنی اگر شخص، مرتکب جرمی شده باشد که دادگاه وی را به حبس ابد و یا مجازات سلب کننده حق حیات محکوم کرده باشد، به مدت هفت سال از تاریخ توقف اجرای حکم، سوء سابقه کیفری برای وی ایجاد می‌شود.

·        محکومیت به قطع عضو در صورتی که دیه جنایت وارد شده، بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد

بدین معنا که اگر شخصی در پی ارتکاب جرمی، به قطع عضو و یا قصاص عضو محکوم شده باشد، سوء سابقه کیفری وی، در طول سه سال پس از اجرای حکم، برای او لحاظ خواهد شد. البته، در صورتی که دیه تعیین شده، بیش تر از نصف دیه کامل باشد.

·        محکومیت به نفی بلد و یا حبس تا درجه چهارم

اگر شخصی به موجب حکم قطعی دادگاه، به نفی بلد ( تبعید ) محکوم شده باشد و همچنین، در صورتی که شخص، محکوم به حبس تا درجه چهار(حبس بیشتر از پنج تا ده سال) شده باشد نیز به مدت سه سال سوء سابقه پیدا می کند. 

·        محکومیت به شلاق حدی

صرفا در صورتی که متهم، محکوم به شلاق حدی (و نه شلاق تعزیری) شده باشد، به مدت دو سال سوء پیشینه کیفری، برای وی لحاظ می‌شود.

·        محکومیت به قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت، نصف دیه کامل و یا کمتر از نصف دیه باشد

در وضعیتی که متهم، به قصاص عضو محکوم شده و مبلغ دیه، نصف دیه کامل انسان یا کمتر بوده، به مدت دو سال محکومیت کیفری موثر یا سوء سابقه ایجاد می شود.

·        محکومیت به حبس درجه پنجم

در جرایمی که مرتکب آن، به حبس درجه پنجم محکوم شود، نیز سبب ایجاد شدن دو سال سوء پیشینه کیفری برای مرتکب خواهد شد. لازم به ذکر است که حبس درجه پنج، به حبسی گفته می شود که مدت آن، بیش از دو سال تا پنج سال باشد.

آیا سوء پیشینه پاک می‌شود

سوء پیشینه یا سوء سابقه کیفری با توجه به نوع جرم و قرار گرفتن آن هریک سه بند ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی  پس از پایان یافتن مدت زمان مشخص شده خود بخود پاک می‌شود، هرچند سوء سابقه در پرونده قضایی فرد ثبت شده و در سیستم قضایی باقی می‌ماند اما در صورت استعلام سوء پیشینه فرد مجرم در آن درج نمی‌شود. در حقیقت اگر محکومیت فرد در چارچوب مجازات‌های تعیین شده در ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی قرار بگیرد با توجه به نوع جرم مدت زمانی بین ۲ تا ۷ سال عوارض و محرومیت‌های محکومیت به‌عنوان سوء سابقه برای فرد مجرم باقی می‌ماند اما پس از اتمام مدت مقرر شده قانونی، سوء پیشینه کیفری فرد مجرم خود به خود پاک شده و نیازی نیست که شخص مجرم اقدامی برای پاک کردن سوء سابقه خود انجام دهد.

باید توجه داشت که مدت زمان پاک شدن سوء پیشینه برای همه جرائم یکسان نیست و همانطور که گفته شد با توجه به ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی، مدت زمان پاک شدن سوء پیشینه با توجه به نوع جرم می‌تواند متفاوت باشد. محرومیت های اجتماعی ناشی از سوء سابقه با توجه به قوانین جاری دائمی نیست و در صورتی که شرایط پاک شدن سوء پیشینه وجود داشته باشد این امر پس از مدت تعیین شده خود به خود اتفاق می‌افتد و فرد مجرم لازم نیست دغدغه پاک کردن سوء پیشینه خود را داشته باشد.

تعریف حقوق اجتماعی

براساس قوانین کیفری برای رفع اثر سوء پیشینه فرد باید یکی از شرایطی را که در ماده ۲۶ قانون مجازات اسلامی حقوق اجتماعی آمده است را دارا باشد، به شرح زیر است:

·        در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا داوطلب شدن.

·        در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیأت دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور عضویت پیدا کردن.

·        ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری تصدی یافتن.

·        برگزیده شدن یا عضویت در انجمن ها، شوراها، احزاب و جمعیت ها به وسیله قانون یا با رأی مردم

·        در هیأت‌های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف عضو شدن.

·        به‌عنوان مدیر مسئول یا سردبیر رسانه‌های گروهی اشتغال داشتن.

·        در كلیه دستگاه‌های حكومتی اعم از قوای سه‌گانه و سازمان‌ها و شركت‌های وابسته به آن‌ها، صدا وسیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و دستگاه‌های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آن‌ها استخدام شدن یا اشتغال داشتن.

·        به‌عنوان وكیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری اشتغال داشتن.

·        به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام برگزیده شدن.

·        به سمت داوری یا كارشناسی در مراجع رسمی انتخاب شدن.

·        از نشان‌های دولتی و عناوین افتخاری استفاده کردن.

·        تأسیس کردن اداره یا عضو شدن در هیأت مدیره شركت‌های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی.

شرایط لازم برای پاک کردن سوء پیشینه

حال که با شرایط حقوق اجتماعی و شرایط پاک شدن سوء پیشینه آشنا شدیم، اکنون می‌خواهیم بدانیم پاک شدن سوء پیشینه براساس چه شرایطی امکان پذیر خواهد بود:

·        یکی از مهم‌ترین شرط‌ها برای پاک شدن سوء پیشینه سپری شدن مدت زمان مقرر است. لذا بعد از گذشت مدت زمانی که در قانون مجازات اسلامی برای جرایم کیفری مختلف در نظر گرفته شده، سوء سابقه کیفری از بین رفته و فرد می‌تواند از حقوق اجتماعی که در گذشته از آن محروم شده بود، بهره‌مند شود.

·        در ماده 26 قانون مجازات اسلامی به سه مورد از حقوق اجتماعی اشاره شده است که حتی بعد از پاک شدن سوء پیشینه فرد محکوم از این موارد همچنان محروم خواهد بود و در واقع این سه حق برای افراد با سابقه کیفری مادالمعمر خواهد بود که شامل:

1.     داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، مجلس خبرگان رهبری

2.     عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیات دولت و تصدی معاونت رئیس جمهور.

3.     تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری.

در جرایم قابل گذشت حتی اگر بعد از صدور حکم قطعی، شاکی پرونده گذشت کند اثر سوء پیشینه نیز لغو خواهد شد و نیازی به گذر زمان نبوده و محکوم علیه از حقوق اجتماعی برخوردار خواهد بود.

دریافت گواهی عدم سوء پیشینه

برای دریافت این گواهی بایستی به یکی از دفاتر خدمات قضایی و یا مراکز پلیس +10 مراجعه کنید و درخواست خود برای صدور گواهی عدم سوء پیشینه را ثبت کنید. روش دیگر برای دریافت این گواهی مراجعه به سامانه ثنا و ثبت درخواست مذکور است.

روش‌های استعلام پاک شدن سوء پیشینه

سابقه کیفری طبق مدت زمانی که قانون تعیین کرده پاک می‌شود و نیاز به اقدام خاصی از سمت شخص نمی باشد. اما برخی موارد ممکن است فرد گواهی عدم سوء پیشینه را جهت ارائه به اداره و مرجعی خاص نیاز داشته باشد که در این صورت باید از طریق روش‌های زیر نسبت به پاک شدن سابقه کیفری خود استعلام بگیرد:

·        روش اینترنتی استعلام پاک شدن سوء پیشینه

در این روش فرد باید ابتدا در سامانه ثنا ثبت نام کرده و از طریق مراجعه به سایت عدل ایران اقدام به دریافت گواهی عدم سوء پیشینه کند. بدین ترتیب که با انتخاب گزینه ثبت درخواست گواهی عدم سوء پیشینه، کد ملی و رمز عبور خود را وارد کرده و پس از ورود به حساب کاربری، درخواست صدور گواهی کند.

·        روش حضوری استعلام پاک شدن سوء پیشینه

در روش حضوری نیز متقاضی می‌تواند با همراه داشتن مدارک ( شناسنامه، کارت ملی و عکس) به دفاتر پلیس+ 10 مراجعه کند. سپس با تکمیل فرم‌های مربوطه و پرداخت هزینه، درخواست گواهی عدم سوء پیشینه کند. البته در این روش لازم است که فرد از محل کار خود نیز معرفی نامه‌ای مبنی بر دریافت گواهی مورد نظر به پلیس +10 ارائه کند. در صورت پاک شدن سابقه کیفری پس از یک هفته الی 10 روز این گواهی به آدرس متقاضی ارسال خواهد شد.