حال و روز بازار خودرو خوب نیست!
روزنو :تجربه اقتصاد ایران نشان می‌دهد؛ وقتی ریسک‌های بیرونی افزایش می‌یابد، فشار تقاضا برای ارز بالا می‌رود و افت ارزش ریال، با وقفه‌ای محدود، به قیمت کالا‌ها سرریز می‌شود که با تشدید ریسک‌های ارزی، کند کردن تامین قطعات و تغییر انتظارات، مسیر صعودی قیمت‌ها محتمل‌تر می‌شود و احتمال بالا رفتن قیمت خودرو نیز در این شرایط بالا می‌رود، اما شدت و دوام این افزایش، بیشتر از هر چیز به مدیریت داخلی و بازماندن مسیر‌های تجاری وابسته است.
تجربه اقتصاد ایران نشان می‌دهد؛ وقتی ریسک‌های بیرونی افزایش می‌یابد، فشار تقاضا برای ارز بالا می‌رود و افت ارزش ریال، با وقفه‌ای محدود، به قیمت کالا‌ها سرریز می‌شود که با تشدید ریسک‌های ارزی، کند کردن تامین قطعات و تغییر انتظارات، مسیر صعودی قیمت‌ها محتمل‌تر می‌شود و احتمال بالا رفتن قیمت خودرو نیز در این شرایط بالا می‌رود، اما شدت و دوام این افزایش، بیشتر از هر چیز به مدیریت داخلی و بازماندن مسیر‌های تجاری وابسته است.
به گزارش روز نو عدم موافقت سازمان ملل با تعلیق تحریم‌ها در نشستی که اواخر شهریور برگزار شد نیز سرعت این تحول را بیشتر کرد. از نگاه تحلیلگران عبور دلار از مرز ۱۰۰ هزار تومان و نرخ طلا از گرمی ۱۰ میلیون تومان و شدت گرفتن ابهام در آینده تحولات سیاسی و اقتصادی بار دیگر باعث هم‌مسیر شدن قیمت خودرو با ارز و طلا شده است.
رکود عمیق در بازار خودرو؟
محمدحسن کاکایی، کارشناس صنعت خودرو در مورد شرایط بازار خودرو به «اعتماد» می‌گوید: بازار خودرو از دو سال پیش وارد یک رکود عمیق شد که این رکود هنوز هم ادامه دارد. همه می‌دانند که اوضاع اقتصادی نامساعد است، اما برای درک دقیق‌تر باید به ریشه‌ها نگاه کرد. او ریشه اصلی این وضعیت را نه فقط تحریم‌ها، بلکه سیاست‌های اقتصادی داخلی عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: بانک مرکزی و وزارت اقتصاد در سال‌های اخیر با سیاست‌هایی که به تورم بالا منجر شده‌اند، فشار شدیدی بر مردم و صنایع وارد می‌کنند. کاکایی یادآوری می‌کند: تورم بالای ۳۰ تا ۴۰ درصدی تقریبا هشت سال پیاپی ادامه دارد. چنین روندی در ۶۰ سال گذشته بی‌سابقه است. معنای این وضعیت آن است که درآمد واقعی مردم کاهش می‌یابد. شاید درآمد اسمی خانوار‌ها نسبت به گذشته بیشتر باشد، اما وقتی اثر تورم از آن کسر می‌شود، توان خرید پایین می‌آید.
نتیجه این کاهش قدرت خرید، حذف یا کاهش هزینه‌ها در بخش‌هایی مانند مسکن، خودرو و لوازم خانگی است. بنابراین بازار خودرو و بازار‌های مشابه به سمت رکود کشیده می‌شوند. کاکایی تاکید می‌کند: در گذشته، گاهی جهش‌های تورمی باعث رونق مقطعی بازار خودرو می‌شد. به عنوان مثال در برخی مقاطع و در دهه ۸۰ یا اوایل دهه ۹۰، با بالا رفتن قیمت‌ها، مردم برای حفظ ارزش پول خود به سمت خرید خودرو می‌رفتند و بازار برای مدتی رونق می‌گرفت، اما این‌بار شرایط متفاوت است. او توضیح می‌دهد: اقتصاد کشور در یک وضعیت شبه‌جنگی قرار دارد؛ نه کاملا در جنگ است و نه در صلح. چنین شرایطی ریسک سرمایه‌گذاری در حوزه‌هایی مانند مسکن و خودرو را افزایش می‌دهد و در نتیجه تقاضا به سمت دارایی‌های نقدشونده‌تری مثل طلا، سکه و دلار حرکت می‌کند. بر همین اساس، بازار خودرو همچنان راکد باقی می‌ماند، اما قیمت‌ها مطابق روند همیشگی با نرخ دلار بالا می‌رود.
کاکایی این پدیده را رکود تورمی می‌نامد؛ بازاری که تقاضا در آن کم است، اما قیمت‌ها همواره رو به افزایش است. او پیش‌بینی می‌کند: انتظار کاهش قیمت در بازار خودرو بیهوده است، زیرا حتی اگر فروشندگان مجبور به فروش قسطی شوند، باز هم قیمت‌ها کاهش پیدا نمی‌کند. کاکایی ادامه می‌دهد: تحریم‌های کنونی و آتی به‌طور مستقیم بر بازار اثر نمی‌گذارد، اما با افزایش نرخ دلار و کاهش ارزش پول ملی، قیمت خودرو هم بالاتر می‌رود. او می‌گوید: در هفته‌های اخیر نیز کاهش ارزش پول ملی حدود چهار درصد بوده و همین تغییر به سرعت در قیمت خودرو‌ها منعکس می‌شود. از سوی دیگر، تحریم‌های کنونی و آتی بر واردات خودرو اثر جدی دارد. کاکایی یادآوری می‌کند: بخش زیادی از واردات خودرو در سه سال گذشته توسط شرکت‌های ناشناس و از مسیر‌های غیررسمی انجام شد، البته بسیاری از این خودرو‌ها محصول شرکت‌های معتبری مثل تویوتا نیستند و در واقع از بازار‌های فرعی خریداری می‌شوند. او ادامه می‌دهد: احتمالا با تشدید تحریم‌ها، واردات خودرو حتی بیشتر هم بشود، زیرا واردات خودرو به‌طور مستقیم تحریم نیست و از این مسیر می‌توان پول‌های بلوکه شده در خارج از کشور را به داخل منتقل کرد. به بیان دیگر، خودرو به ابزاری برای جابه‌جایی و آزادسازی سرمایه‌های بلوکه شده تبدیل می‌شود.
کاکایی در ادامه توضیح می‌دهد: برخلاف امکان رشد واردات، صنعت خودرو داخلی آسیب‌پذیرتر از همیشه است. واردات خودرو‌های کامل با پول‌های مبهم و مسیر‌های غیرشفاف ممکن است رخ دهد، اما تامین قطعات برای تولید داخلی نیازمند منابع ارزی مشخص و شفاف است. او یادآوری می‌کند: در شش ماه گذشته کمبود ارز برای صنعت خودرو به وضوح مشاهده می‌شود و همین مساله روند تولید را با مشکل روبه‌رو کرده است.
او می‌گوید: پیش‌بینی می‌شود تحریم‌های آتی، صنعت خودرو داخلی افت بیشتری را تجربه کند. این در حالی است که همزمان دولت بر واردات خودرو اصرار دارد، حتی واردات خودرو‌های دست دوم و چنین سیاستی به معنای افزایش تناقض در بازار است؛ بازاری که با رکود تقاضا مواجه است و همزمان با واردات پر می‌شود. نتیجه نهایی، فشار مضاعف بر خودروسازان داخلی و تشدید بحران این صنعت خواهد بود. به باور کاکایی، مشکلات صنعت خودرو تنها به ارز محدود نمی‌شود، کمبود انرژی نیز به یکی از چالش‌های جدی تبدیل شده است. او توضیح می‌دهد: حتی با خنک شدن هوا، صنایع همچنان با قطع برق مواجه می‌شوند. در فصل سرد نیز کاهش گاز بر فعالیت واحد‌های تولیدی اثر منفی می‌گذارد.
علاوه بر این، محدودیت‌های گازوییل نیز تولید را دچار مشکل می‌کند. او تاکید می‌کند: هزینه‌های دور زدن تحریم‌ها برای واردات مواد اولیه و همچنین فروش نفت، فولاد و مس افزایش می‌یابد و این روند باعث می‌شود هزینه تولید در کشور بالا برود و تورم تشدید شود. به بیان دیگر، تحریم‌های آتی نه تنها درآمد‌های ارزی را کاهش می‌دهد، بلکه هزینه‌های تولید را هم بالا می‌برد و فشار مضاعفی بر صنایع وارد می‌کند. کاکایی هشدار می‌دهد: ادامه این روند به افزایش بیکاری در صنایع بزرگ از جمله خودروسازی منجر می‌شود. او یادآوری می‌کند: در دوره قبلی تحریم‌ها، برخی خودروسازان مجبور شدند برای بقا، حقوق کارگران را نصف یا بخشی از نیروی کار را تعدیل کنند. او می‌گوید: چنین تجربه‌ای به خوبی نشان می‌دهد که در شرایط سخت اقتصادی، بیشترین فشار بر نیروی کار وارد می‌شود.
او اضافه می‌کند: ورشکستگی رسمی در ایران عملا معنا ندارد، اما در عمل بسیاری از واحد‌های تولیدی کوچک و متوسط ناچار می‌شوند فعالیت خود را تعطیل کنند یا با حداقل نیرو ادامه دهند. این روند به تدریج عمق رکود را افزایش می‌دهد. کاکایی تاکید می‌کند: طبقه متوسط نیز در حال از بین رفتن است و فشار تورمی، این قشر را به سمت دهک‌های پایین‌تر سوق می‌دهد. در نتیجه، بازار خودرو که زمانی بخش مهمی از تقاضای آن از سوی طبقه متوسط تامین می‌شد، بیش از پیش دچار رکود می‌شود. کاکایی بازار خودرو را به دو بخش تقسیم می‌کند و می‌گوید: این دو بازار به بازار عامه مردم و بازار ثروتمندان در کشور تقسیم می‌شود و آنچه مربوط به بازار عامه مردم است؛ بازاری است که حدود هشت دهک جامعه را در بر می‌گیرد که در این بخش، رکود سنگین و کاهش قدرت خرید حاکم است.
اما در بازار ثروتمندان شرایط متفاوت است. ثروتمندان جامعه همچنان منتظر ورود خودرو‌های لوکس مانند بنز، بی‌ام‌و و لکسوس هستند. او اشاره می‌کند: واردات این خودرو‌ها از مسیر‌های خاص و با سهمیه‌های دولتی در حال انجام است. در واقع، با رشد تحریم‌ها ثروتمندان جامعه معمولا ثروتمندتر می‌شوند، زیرا دسترسی به مسیر‌های ویژه برای واردات دارند. به همین دلیل، بازار خودرو‌های لوکس ممکن است رونق بگیرد، در حالی که بازار خودرو‌های متوسط و اقتصادی در رکود باقی می‌ماند. به اعتقاد او، اگر تحریم‌ها شدت پیدا کند و جدی‌تر شود و حتی به سمت کاهش شدید صادرات نفت برود، صنعت خودرو و سایر صنایع بزرگ کشور با مشکلات بسیار بیشتری روبه‌رو می‌شوند.
او هشدار می‌دهد: وابستگی صنعت خودرو به همکاری با چین نیز یک نقطه آسیب است. در حال حاضر بخشی از تولید داخلی با کمک چینی‌ها ادامه دارد، اما اگر روابط چین و ایران تضعیف شود، صنعت خودرو ضربه سنگینی می‌خورد. در چنین شرایطی، هم هزینه‌های تولید بالا می‌رود و هم بیکاری افزایش پیدا می‌کند. کاکایی در خاتمه می‌گوید: بازار خودروی ایران در آینده‌ای نزدیک با رکود تورمی عمیق‌تر، افزایش قیمت‌ها، تضعیف صنعت داخلی، رشد بیکاری و گسترش نابرابری مواجه می‌شود و سیاستگذاری‌های اقتصادی باید به گونه‌ای اصلاح شود که هم به حفظ صنعت داخلی کمک و هم قدرت خرید مردم را تقویت کند؛ در غیر این صورت، تحریم‌ها تنها بهانه‌ای خواهد بود برای سرعت گرفتن روند بحران‌هایی که سال‌هاست آغاز شده‌اند.
افزایش قیمت خودرو‌های داخلی و خارجی
برای بررسی دقیق‌تر وضعیت کنونی بازار «اعتماد» با برخی نمایشگاه‌داران سطح شهر تهران نیز گفت‌و‌گو کرد. یکی از فروشندگان در نمایشگاه جمهوری، در مورد وضعیت قیمت و تغییرات قیمتی آن می‌گوید: قیمت خودرو‌های داخلی طی دو هفته اخیر با رشد قابل توجهی همراه شده است. او توضیح می‌دهد: به عنوان نمونه سمند پلاس مدل۱۴۰۳ تحویل روز که دو هفته پیش حدود ۷۶۵ تا ۷۷۰ میلیون تومان معامله می‌شد، حالا به ۷۹۹ میلیون تومان رسیده است. در واقع در همین مدت کوتاه، خودرو‌های داخلی بین ۲۰ تا ۳۰ میلیون تومان افزایش قیمت داشته‌اند. این فروشنده می‌گوید: بازار در شرایطی قرار گرفته که خریداران هر روز با نرخ‌های تازه و روند صعودی مواجه می‌شوند. یکی دیگر از فروشندگان نمایشگاه در منطقه سردار جنگل با اشاره به قیمت خودرو‌ها در روز‌های اخیر به «اعتماد» می‌گوید: نرخ‌ها به شکل محسوسی افزایش یافته است.
او توضیح می‌دهد: از روز پنجشنبه هفته گذشته مجددا قیمت‌ها بالاتر رفته است و در برخی خودرو‌ها بین ۱۰ تا ۱۵ میلیون تومان رشد داشته‌اند، به عنوان نمونه خودروی تیگو حدود ۱۰۰ میلیون تومان گران‌تر شده است و روند بازار همچنان صعودی است و احتمالا باز هم شاهد افزایش قیمت باشیم، چون نرخ دلار هم هر روز بالاتر می‌رود. این فروشنده می‌گوید: شرایط بازار به‌گونه‌ای شده که خریداران و فروشندگان هر روز با تغییرات قیمتی تازه روبه‌رو می‌شوند و عملا ثباتی در معاملات وجود ندارد.
